Een virtuele coach kan in de toekomst positief bijdragen aan de therapie van mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS), zoals oorlogsveteranen en slachtoffers van seksueel misbruik tijdens hun jeugd. Zo’n coach kan patiënten motiveren om hun therapie vol te houden en hen helpen met het ophalen van traumatische herinneringen als onderdeel van een exposuretherapie. Myrthe Tielman, die op donderdag 25 januari aan de TU Delft promoveert, ontwikkelde de virtuele coach.

De promotie van Tielman is onderdeel van het grotere project ‘Virtual eCoaching and Storytelling technology for Post-traumatic  stresst disorder treatment’ (VESP), dat een thuisbehandeling voor mensen met PTSS wil ontwikkelen. TU Delft houdt zich binnen dit project bezig met de technische ontwikkeling, in het bijzonder de ontwikkeling van een virtuele coach. De Erasmus Universiteit Rotterdam richt zich op de klinische evaluatie.

‘Zo’n computersysteem biedt een mogelijke verlichting voor de kosten in de geestelijke gezondheidszorg, en een toegankelijke manier van het volgen van therapie.  De inzet van e-health toepassingen kan bijvoorbeeld een oplossing bieden voor patiënten die ver moeten reizen, maar ook voor patiënten die hun ervaringen liever privé houden’, vertelt Tielman. Virtual reality wordt steeds vaker toegepast in de behandeling van psychische klachten. De door de TU Delft ontwikkelde technologie kan in de toekomst mogelijk worden toegepast om patiënten met een posttraumatische stressstoornis te helpen. 

Exposuretherapie

De virtuele coach richt zich op twee specifieke groepen: oorlogsveteranen en volwassen slachtoffers van seksueel misbruik in de kindertijd – groepen die beiden vaak te maken hebben gehad met meerdere traumatische ervaringen. Exposuretherapie, een veelgebruikte behandeling bij posttraumatische stressstoornis, draait om het confronteren van herinneringen aan zulke gebeurtenissen in plaats van het wegstoppen ervan. Tielman heeft de klinische praktijk van deze therapie in een computerprogramma gegoten. Nu kan een virtuele coach dus helpen bij het terughalen van traumatische gebeurtenissen.

Karakter

De virtuele coach is een karakter op het computerscherm. Patiënten kunnen hun eigen virtuele coach deels zelf samenstellen door het kiezen van een uiterlijk en stem. ‘Soms bepaalt het systeem hoe de coach er uit ziet, bijvoorbeeld om te voorkomen dat de virtuele coach lijkt op de dader van het seksueel misbruik’, verklaart Tielman. De menselijke therapeut kan het verloop van de virtual reality therapie op afstand volgen en indien nodig contact opnemen met de patiënt.

Diverse gepersonaliseerde virtuele coaches


Gerichte interactieve vragen

‘Met behulp van gerichte vragen assisteert de virtuele coach bij het zo goed mogelijk terughalen van de gebeurtenissen, de omgeving waarin die plaatsvonden en de gevoelens waarmee dat gepaard ging’, legt Tielman uit. ‘Deze vragen spitsen zich toe op de specifieke situatie van de patiënt. Diende de veteraan in Afghanistan of Libanon? En vond de traumatisch gebeurtenis binnen of buiten plaats? Afhankelijk van de gegeven antwoorden maakt het computersysteem automatisch een vervolgstap, bijvoorbeeld het vragen naar het weer of de legerbasis. Bij slachtoffer van seksueel misbruik kun je je voorstellen dat de vragen eerder over bijvoorbeeld de woonkamer en de dader gaan’.

In een digitaal dagboek kunnen bijvoorbeeld ook kaarten toegevoegd worden die betrekking hebben op de herinnering.


Motiverende teksten

Tielman heeft ook gewerkt aan hoe het systeem de patiënt een hart onder de riem zou kunnen steken met motiverende teksten. ‘Denk bijvoorbeeld aan een geruststellende boodschap als het wat minder goed gaat met een patiënt of een compliment als de therapie goed verloopt’, aldus Tielman. ‘Deze teksten zijn gebaseerd op de kennis en ervaring van therapeuten waarmee we samenwerken. Dankzij die input weet het computerprogramma nu bijvoorbeeld ook dat  klachten soms eerst erger worden voordat het uiteindelijk beter gaat en kan de virtuele coach daar met het stellen van vragen op in spelen’. Er is ook gekeken naar hoe de virtuele coach patiënten zou kunnen stimuleren om in bepaalde situaties toch contact op te nemen met de menselijke hulpverlener. 

Een voorbeeld van een gevuld dagboek en coach, met teksten, kaarten, foto’s en emoties.


3D-omgeving
Een dagboek waaraan foto’s en beelden kunnen worden toegevoegd en gevoelens kunnen worden genoteerd, ondersteunt de patiënt in de virtual reality therapie. De patiënt kan met behulp van de virtuele coach de situatie uit de traumatische herinnering beschrijven in het dagboek. Hierna kan de patiënt deze situatie ook nabouwen in een bijhorende virtuele 3D-omgeving, ontwikkeld door de TU Delft Computer Graphics and Visualization groep. Denk bijvoorbeeld aan het nabouwen van Camp Holland of de kinderkamer van het misbruik slachtoffer. In de eigen vertrouwde omgeving kan de patiënt zich dan virtueel begeven op de plaats van de gebeurtenis, herinneringen ophalen en deze structureren. 

3D-omgeving t.b.v. therapie voor oorlogsveteranen


Vervolgonderzoek
Het promotieonderzoek van Tielman maakt deel uit van het - door NWO gefinancierde -  grotere onderzoeksproject ‘Virtual eCoaching and Storytelling technology for Post-traumatic stress disorder treatment’, ofwel VESP.  Binnen dit project houdt de TU Delft zich bezig met de technische ontwikkeling van met name de virtuele coach. Het systeem is met een kleine groep voormalig patiënten en studenten getest. De Erasmus Universiteit Rotterdam zal de effectiviteit van de therapie, inclusief de in Delft ontwikkelde virtuele coach, verder testen. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met GGZ Delfland, Lucertis , Centrum’45 en Ambulatorium EUR. 

Het consortium zoekt nog patiënten die willen deelnemen aan het onderzoek.

Meer informatie

Het proefschrift van Myrthe Tielman: ‘A Virtual Agent for Post-Traumatic Stress Disorder Treatment’, DOI: 10.4233/uuid:21756661-2d92-447d-8ac7-0cd2b1b6dc8b.
Het VESP-project.
De afdeling ‘Interactive Intelligence’ van de TU Delft.
Aanmelden voor het onderzoek via Ambulatorium Erasmus Universiteit Rotterdam.
Video uitleg virtuele therapie voor Veteranen.
Video uitleg virtuele therapie voor slachtoffers van seksueel misbruik in de kindertijd.

Contact

Myrthe Tielman (promovenda TU Delft), M.L.Tielman@tudelft.nl, 06 43545851
Willem-Paul Brinkman (co-promotor Myrthe Tielman), W.P.Brinkman@tudelft.nl , 015 2783534
Mark Neerincx (promotor Myrthe Tielman), M.A.Neerincx@tudelft.nl , 015 2787106
Claire Hallewas (persvoorlichter TU Delft), C.R.Hallewas@tudelft.nl, 06 40953085