Nederlanders zijn voor invoering vaccinatiebewijs als beloning

Nieuws - 17 december 2020 - Webredactie Communication

Om COVID-19 goed onder controle te kunnen houden moet ongeveer 70% van de Nederlanders gevaccineerd zijn. Er is ruim draagvlak onder Nederlanders voor invoering van een vaccinatiebewijs om mensen actief te stimuleren zich te laten vaccineren. Een vaccinatiebewijs biedt meer vrijheden aan mensen die het vaccin wel nemen, bijvoorbeeld om reguliere activiteiten te blijven doen tijdens een uitbraak of evenementen te bezoeken waar 1,5 meter afstand houden niet goed mogelijk is. Zo blijkt uit representatief onderzoek onder 1.640 Nederlanders dat is uitgevoerd door wetenschappers van de TU Delft, Erasmus Universiteit Rotterdam, RIVM, Universiteit Maastricht en Roskilde University.

Vanaf 18 december zijn de hoofdresultaten toegankelijk op www.tudelft.nl/vaccinatiebeleid

Vaccinatiebewijs is populair

Ondervraagden beoordeelden in een keuze-experiment negen beleidsopties voor de overheid om de vaccinatiegraad te verhogen, bijvoorbeeld door mensen die een vaccinatie hebben gehaald te belonen of beperkingen op te leggen aan mensen die zich niet laten vaccineren. “Twee varianten van een ‘vaccinatiebewijs light’ waren zeer populair”, zegt Niek Mouter, onderzoeker aan de TU Delft. “73% van de ondervraagden was voor de optie waarin mensen die een vaccin hebben gehaald een vaccinatiebewijs krijgen waarmee zij op bepaalde plaatsen mogen blijven komen (zoals winkels, horeca, verpleeghuizen, fitnesscentra en het openbaar vervoer) wanneer er in hun regio een uitbraak van het virus is. Mensen die niet gevaccineerd zijn mogen tijdens een uitbraak worden geweigerd. Er was ook veel steun voor een vaccinatiebewijs waarmee mensen die zich laten vaccineren op plaatsen mogen komen waar grote groepen mensen bij elkaar komen en het niet mogelijk is 1,5 meter afstand te houden (zoals concerten, festivals, sportwedstrijden en andere grootschalige bijeenkomsten). Ook in dit geval mogen mensen die niet gevaccineerd zijn worden geweigerd. 71% van de ondervraagden zou deze variant aanbevelen aan de overheid”. 

Light

“We noemen dit een ‘vaccinatiebewijs light’ omdat de maatregel pas ingaat als alle Nederlanders de kans hebben gekregen om zich te laten vaccineren. Waarschijnlijk dus ergens in de zomer”, legt Mouter uit. “Bovendien geldt de eerste variant van het vaccinatiebewijs alleen tijdens een uitbraak van het coronavirus in een regio, en de tweede variant alleen voor grote evenementen zoals concerten, festivals en sportwedstrijden”.

Acceptabele vorm van overheidsingrijpen

Er zijn verschillende redenen waarom ondervraagden een ‘vaccinatiebewijs light’ aantrekkelijk vinden. “Ze ervaren het vaccinatiebewijs als een vorm van beloning voor sociaal goed gedrag en ze vinden belonen beter dan straffen. Daarnaast zorgt het vaccinatiebewijs er mogelijk voor dat economische activiteiten kunnen doorgaan bij een uitbraak en respecteert deze beleidsoptie de vrije keuze van het individu om het vaccin wel of niet te nemen. De deelnemers vinden het vaccinatiebewijs dus een acceptabele en proportionele vorm van overheidsingrijpen. De nadelen voor de mensen die het vaccin niet nemen zijn klein en de voordelen voor de maatschappij zijn groot als het helpt om sociale en economische activiteiten op gang te houden”, aldus Mouter. Hij benadrukt wel dat uit het keuze-experiment volgt dat deze beleidsopties onwenselijk worden als de invoeringskosten ervan hoger worden dan 300 euro per huishouden en de beleidsopties geen effect hebben op de afname van het aantal sterfgevallen of huishoudens met inkomensverlies. Ook zien we dat Nederlanders die zeker weten dat ze het COVID-19 vaccin zullen nemen veel positiever zijn over het invoeren van een vaccinatiebewijs dan Nederlanders die al zeker weten dat ze het vaccin niet zullen nemen.

Het onderzoek laat ook zien dat 56% van de respondenten het redelijk vindt dat mensen die het vaccin wel nemen meer vrijheden krijgen dan mensen die het vaccin niet nemen, 21% is het hiermee oneens. Daarnaast is 50% van de ondervraagden tegenstander van een vaccinatieplicht, 28% is voorstander. Beleidsopties die mensen die zich niet laten vaccineren financieel straffen, zoals een hogere zorgpremie of verplicht op eigen kosten testen bij een uitbraak in de regio, zijn minder populair. Mensen die zeggen zeker wel een vaccin te nemen en mensen die denken een extreem hoog risico te lopen om in het ziekenhuis te belanden na besmetting met het coronavirus zijn wel voorstander van dergelijke meer ingrijpende maatregelen. Maar Nederlanders hebben als het gaat om beleid voor stimuleren van vaccinatie over het algemeen duidelijk een voorkeur voor belonen boven straffen, en voor faciliteren boven verplichten.

Handvatten voor beleidsmakers

“Het is belangrijk om deze voorkeuren nu al te onderzoeken omdat de eerste vaccins binnenkort beschikbaar komen. Als de politiek een vaccinatiebewijs ook wenselijk vindt, kan ze de uitwerking ervan en de voorbereiding van de uitvoering gaan opstarten door bijvoorbeeld de juridische haalbaarheid verder te onderzoeken, en de invoeringskosten en effectiviteit ervan in kaart te brengen. Ons onderzoek biedt handvatten voor beleidsmakers om hier snel mee aan de slag te gaan”, besluit Mouter. 

Dr. mr. Niek Mouter

Carola Poleij

Adviseur wetenschapscommunicatie TU Delft