Koninklijke Onderscheiding voor Catholijn Jonker
Vandaag heeft hoogleraar Catholijn Jonker een Koninklijke Onderscheiding ontvangen. Het zogenoemde lintje is een beloning voor iemand die iets bijzonders heeft gedaan voor de Nederlandse samenleving. Jonker is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. De erkenning valt haar ten deel vanwege de bijzondere wijze waarop zij – in haar rol als enthousiasmerende en gedreven verbinder, onderzoeker, docent en begeleider - haar expertise zowel nationaal als internationaal inzet voor de inbedding van kunstmatige intelligentie in de sociale omgeving.
Waarde-gedreven pionier
Het onderzoek van Catholijn Jonker bevindt zich in het hart van de kunstmatige intelligentie. Op basis van haar achtergrond in logica en ‘multi-agent simulation’ is het de missie van Jonker om synergie te creëren tussen mensen en technologie. Haar onderzoek heeft betrekking op intelligente ondersteunende systemen voor besluitvorming in complexe situaties. Jonker wordt (inter)nationaal gezien als een ware pionier die waarde-gedreven handelt, vanuit integriteit en verantwoordelijkheid. De sociale context van het onderzoeksterrein van Jonker maakt dat maatschappelijke problemen vaak het uitgangspunt zijn voor haar onderzoek. Vanwege de complexiteit van zulke opgaven zoekt ze sterk de verbinding op met collega’s uit andere vakgebieden: filosofen, sociologen en psychologen. Het is deze verbindende kracht die haar siert, als wetenschapper en als mens.
Met machines meer mens
Met haar VICI-onderzoek (2007) heeft Jonker al vroeg de mogelijkheden en het belang van artificiële intelligentie (AI) in combinatie met de mens onderkend. Dit in een tijd dat AI nog vooral werd ingezet voor automatisering. Twee van de tastbare resultaten uit haar VICI zijn het door Jonker geïnitieerde platform GENIUS en de ANAC (Automated Negotiation Agents Competition). Het GENIUS-platform biedt ‘state-of-the-art’ agents die als evaluatie-instrument dienen voor nieuwe agents binnen verschillende domeinen en van wisselende complexiteit. Waar GENIUS een continu karakter heeft om het vakgebied een stap verder te brengen, is ANAC de hogedrukpan.
Het beeld dat Jonker voor ogen heeft, is dat mens en machine elkaar versterken op een gelijkwaardige basis. In haar woorden: “Met machines meer mens”. Het derde tastbare resultaat van haar VICI is de ‘pocket negotiator’, het enige systeem dat mensen ondersteunt in elke fase van een onderhandeling. Het doel van de pocket negotiator is dat een optimaal onderhandelingsresultaat wordt bereikt op eerlijke en gelijkwaardige gronden. De pocket negotiator wordt nu binnen spin-off bedrijf WeGain verder ontwikkeld tot een concreet product dat op de markt gebracht kan worden.
De juiste snaar raken
Het werk van Catholijn Jonker beperkt zich niet tot de wetenschappelijke inhoud en de maatschappelijke impact daarvan. Zo is zij vanaf het eerste uur een fervent voorvechter van een gelijke man-vrouwverhouding in wetenschappelijke functies, met name in de technische wetenschappen waar vrouwen sterk ondervertegenwoordigd zijn. En haar roep om de positie van vrouwen in de wetenschap te versterken klinkt ook buiten de organisaties voor en door vrouwen.
Daarnaast is coachen en leidinggeven haar tweede natuur. Ze wordt geroemd als een inspirerende en motiverende hoogleraar die vooral ook voor jonge collega’s nog steeds heel toegankelijk is gebleven. Zij weet persoonlijk en wetenschappelijk bij mensen de juiste snaar te raken. Het klaarstomen van bachelor-, master- en PhD-studenten voor de arbeidsmarkt is wel de meest directe bijdrage van universiteiten aan de maatschappij. Jonker heeft daar de afgelopen twintig jaar een aanzienlijk aandeel in genomen van 25 promovendi en vele masterstudenten. Onderwijs heeft haar hart. Of, zoals zij het zelf zegt: “I have the best job in the world: research topics that interest me, and teaching interested people.”
Hond als inspiratiebron voor AI
Maar in haar onderzoek naar kunstmatige intelligentie wordt Jonker niet alleen geïnspireerd door de mens, óók door haar hond. Zo legde ze onlangs uit: de hond heeft ons al duizenden jaren geholpen met een groot aantal taken. Ze kunnen bijvoorbeeld vanwege hun goede neus door de mens ingezet worden op het gebied van rampbestrijding. Maar een goede samenwerking tussen de mens en de hond staat daarbij aan de basis van bruikbare resultaten. De mens moet de hond goed kunnen lezen. De communicatie tussen mens en hond is in deze moeilijke situaties dus van een heel hoog niveau. Dit inspireert Jonker om zich af te vragen of we dat hoge niveau van samenwerking ook kunnen bereiken wanneer we als mens met kunstmatige intelligentie samenwerken.
Biografie
Catholijn Jonker studeerde in 1990 af in Informatica aan de Universiteit Utrecht. Zij ontving in 1994 haar PhD-diploma eveneens van de Universiteit Utrecht voor haar onderzoek naar ‘Constraints and negations in logic programming’. Direct aansluitend aan haar PhD heeft zij een jaar een Postdoc-positie bekleed aan de Universität Bern. Vanaf 1995 begon haar wetenschappelijke carrière aan Nederlandse universiteiten, eerst als Universitair docent (1995-2003) en Universitair hoofddocent en groepsleider (2004) aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Later in 2004 werd zij al op 37-jarige leeftijd benoemd tot Hoogleraar Artificial Intelligence / Cognitive Science aan de Radboud Universiteit Nijmegen. In 2006 maakte zij de overstap naar de Technische Universiteit Delft met haar benoeming tot Hoogleraar en sectieleider Interactive Intelligence. Sinds 2017 combineert zij deze positie met een benoeming als Hoogleraar Explainable Artificial Intelligence aan de Universiteit Leiden en verdeelt ze haar tijd 80-20 tussen Delft en Leiden.
Jeroen Bastemeijer
Ook Jeroen Bastemeijer, sinds 1997 werkzaam bij het Electronic Instrumentation Lab, ontving een lintje. Samen met zijn echtgenoot Ingeborg Bastemeijer is hij benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Zij ontvingen deze onderscheiding voor hun vrijwilligerswerk bij Scouting Hartelgroep, waar ze werken met kinderen met een beperking.