Miedema’s boeken over baggeren als Open Textbooks
Sape Miedema heeft zijn derde lesboek gepubliceerd op Open Textbooks, een nieuw platform van de Delftse universiteitsbibliotheek waarop docenten hun lesboeken licentievrij kunnen plaatsen. De wetenschapper vindt dat de vruchten van de wetenschap vooral vrij beschikbaar moeten zijn. “Ik wil dat mensen mijn werk leren kennen.”
Met OpenCourseWare, MOOCs (Massive Open Online Courses) en Collegerama doet de TU Delft er veel aan om wetenschappelijk onderwijs aan een zo breed mogelijk publiek beschikbaar te stellen. Eind 2018 heeft de Delftse Universiteitsbibliotheek Open Textbooks toegevoegd, een digitaal platform waarop docenten hun lesboeken licentievrij kunnen plaatsen, vrij te downloaden door wie dat wil, waar ook ter wereld, en met de optie print on demand. Dr. ir. Sape Miedema (1955), docent en directeur van de masteropleiding Offshore & Dredging Engineering & Marine Technology, heeft inmiddels zijn derde lesboek toegevoegd aan Open Textbooks. Hiermee is hij de docent met de meeste open lesboeken van de TU Delft
Onderwijsvernieuwingen
In zijn veertigjarige carrière als docent en opleidingsdirecteur is Miedema onderwijsvernieuwingen nooit uit de weg gegaan. OpenCourseWare? Samen met een collega van Civiele Techniek was Miedema de eerste docent die vijftien jaar geleden een pilot deed. “We ontvingen een subsidie van € 50.000 om ons studiemateriaal te verbeteren. We huurden student-assistenten om alle dictaten opnieuw in het Engels te maken. OpenCourseWare gaf het studiemateriaal van onze opleiding een boost. In die tijd kwam een kwart van onze studenten uit het buitenland. Zij konden zo Engelstalig studiemateriaal lezen. Ik vind het belangrijk dat studenten over veel en toegankelijk studiemateriaal kunnen beschikken. Het hielp ook enorm bij ‘ontwikkelingshulp’-projecten op Hohai University China, Cantho University Vietnam en later PetroVietnam University Vietnam. Bij die laatste is een compleet Offshore Engineering curriculum verzorgd.”
Onconventioneel
Soms waren zijn lesmethoden wat onconventioneel, zoals in 1990 toen Miedema het Duitse technische speelgoed Fisher-Technik als leermiddel introduceerde ten behoeve van het practicum mechatronica. En in 2004 liet hij studenten een opdracht uitwerken in de vorm van een website en Prezi-presentatie, destijds nog tamelijk nieuwe media. Op die manier wilde Miedema studenten dwingen na te denken over het rangschikken van informatie om die vervolgens aan een breed publiek te presenteren. “Een website is een wezenlijk ander medium om onderzoeksgegevens te presenteren, dan een rapport of Powerpoint-presentatie. Ik had zelf een website waarop ik de links naar de websites van de studenten plaatste; dat vonden ze prachtig.” Studenten waardeerden zijn lesmethode: Sape Miedema was drie jaar achtereen ‘Docent van het jaar van Offshore & Dredging’, in 2009, 2010 en 2011 en daarnaast lid van het College van Verdienste van Leeghwater.
Open Textbooks
En nu staat Sape Miedema vooraan om zijn lesboeken op Open Textbooks te plaatsen. “Mijn eerste boek, The Delft Sand, Clay & Rock Cutting Model, gaat over grondmechanica en mijn tweede, Slurry Transport: Fundamentals, A Historical Overview & The Delft Head Loss & Limit Deposit Velocity Framework, over twee fasen-stroming: hoe grond, zand en water transporteren door leidingen die soms wel honderden kilometers lang zijn. Het waren titels die ik eerder in eigen beheer had uitgegeven. Afgelopen augustus is daar een derde boek bijgekomen, Dredging Engineering: Special Topics. Hierin heb ik onderwerpen gebundeld die te ‘klein’ zijn voor een eigen boek, maar te interessant zijn om niet te publiceren.” Wat Miedema betreft, is dit derde boek zijn laatste bijdrage. Wel zal hij updates blijven toevoegen.
Betaalmuren
De Delftse wetenschapper is een vurig pleitbezorger van kennis die makkelijk en gratis toegankelijk is. Onderzoek dat met publiek geld mogelijk is gemaakt, dient vrij beschikbaar te zijn en niet achter de betaalmuur van een peperdure licentie. Miedema is blij dat de Europese wetgever de impopulaire betaalmuren van wetenschappelijke uitgevers in 2018 eindelijk heeft verboden. “Ik heb nooit mijn copyright willen afstaan en gaf mijn boeken in eigen beheer uit. Ik liet ze zelf drukken en plaatste de pdf op ResearchGate. Op congressen deelde ik usb-sticks uit met mijn werk. Waarom? Het Nederlandse bedrijfsleven is met een aandeel van ruim 70% de grootste speler in de mondiale baggersector en de meeste kennis bevindt zich in Nederland. Ik wil dat mensen in het vakgebied mijn werk leren kennen.”
Merkwaardig genoeg, meent Miedema, is hij in zijn vakgebied de eerste en enige TU-wetenschapper die een technisch-wetenschappelijk boek over baggeren heeft gepubliceerd, nu voor iedereen als Open Textbook beschikbaar. “Dat verbaast mij. Als Nederlanders vinden we immers dat we nummer één zijn op baggergebied. Toch hebben mijn voorgangers nooit een boek geschreven, wel dictaten uitgebracht. In een land als de VS, dat qua wetenschappelijke kennis over baggeren achterloopt op ons, zijn wél boeken over baggertechniek verschenen.”
ResearchGate
Behalve als Open Textbook plaatst Miedema zijn publicaties, wetenschappelijke artikelen, presentaties en software, op ResearchGate, een mondiaal netwerk voor wetenschappers en onderzoekers met zo’n vijftienmiljoen deelnemers. Iedereen kan de publicaties downloaden. “ResearchGate is voor iedereen toegankelijk. Veel mensen die ik ken, gebruiken het, plaatsen er publicaties, zelfs vacatures.”
Als liefhebber van open access en moderne communicatiemiddelen houdt de wetenschapper het aantal downloads bij. “Dat zijn er nu 84.000”, zegt hij trots, “gemiddeld 400 downloads per week. Ik kan per publicatie zien hoe vaak die wordt gedownload. Verder zie ik de referenties naar mijn publicaties. Ook dat aantal loopt in de duizenden. Dat de mensen vanuit de hele wereld mijn werk interessant vinden, is toch leuk!” Met deze aantallen staat Miedema als Nederlander hoog in de rankings van het netwerk.
ResearchGate blijft voor Miedema dé locatie waar ál zijn werk staat. “Ik houd alle wijzigingen daar bij. Zo hoef ik maar op één locatie correcties en aanvullingen aan te brengen. Ik verwijs vanuit dit platform naar Open Textbooks en de TU verwijst vanaf Bright Space naar mijn publicaties op ResearchGate, wat handig is voor studenten.”
Naamsbekendheid
Miedema hoopt dat nog veel meer collega’s hun lesboeken openbaar maken via Open Textbooks, is het niet om de toegankelijkheid dan wel om het gemak waarmee men aanvullingen en/of correcties kan doen. “Waar een uitgever eerst een hele oplage wilde uitverkopen om tot een herdruk over te gaan, wat jaren kon duren, is het nu mogelijk om een nieuwe druk te uploaden wanneer dat gewenst is. Wanneer ik een wijziging heb doorgevoerd, vraagt de bibliotheek automatisch een nieuw ISBN aan. Ik hoef alleen het boek aan te leveren, de bureaucratie is vrijwel nihil.”
Sommigen docenten zijn bang om inkomsten te verliezen omdat de downloads gratis zijn, weet Miedema. “Daar staat tegenover dat je naamsbekendheid kan toenemen, wat weer bijzondere spin-off kan geven.” De agenda van Miedema levert het bewijs daarvoor: cursussen in Miami, Vancouver, Shanghai, de Delftenaar is een veelgevraagd spreker op congressen. De meest recente uitnodiging komt uit Georgië, waar de wetenschapper is gevraagd drie maritieme opleidingen door te lichten. In marketingtermen: dankzij de openbaarheid van zijn werk is Sape Miedema’s thought leadership internationaal gegroeid.
Enthousiasme
Maar het gaat Miedema ook nog om iets anders. “Ik vind het zonde dat, als je bijna veertig jaar als wetenschapper hebt gewerkt, je bijdragen vergeten worden, terwijl je toch hopelijk nuttige dingen hebt bedacht. Mijn boeken staan vol met ‘recepten’: hoe je bepaalde dingen uitrekent. En natuurlijk wil ik ook enthousiasme voor mijn vakgebied overbrengen.” Miedema ziet de TU bibliotheek als een veilige plek om de boeken te beheren na zijn pensioen. Een win-win situatie dus.
