De haven en de stad Napels zijn nauw met elkaar verbonden. Het lijkt vanzelfsprekend dat de bijbehorende autoriteiten samenwerken om zowel de haven als de stad verder te ontwikkelen. Dat is niet het geval, constateert Paolo De Martino in zijn promotieonderzoek. De historische besluitvormingspatronen verhinderen de noodzakelijke fundamentele veranderingen voor verbetering van zowel haven als stad.
Napels is een van de oudste steden van Europa en grenst aan de Tyrreense Zee. Door de geschiedenis heen hebben de haven en de stad Napels altijd in elkaars nabijheid gelegen. Zowel de haven als de stad hebben nu te maken met het vinden van een evenwicht tussen ontwikkeling en een duurzamere relatie met de natuur. Naast het vinden van dat evenwicht moeten ook uitdagingen als de energietransitie, de invoering van een circulaire economie en de gevolgen van klimaatverandering worden aangepakt. Deze grote uitdagingen vragen om grote oplossingen in verschillende dimensies en op verschillende schalen. "De economie en infrastructuur worden geraakt, maar ook sociale, culturele en ecologische aspecten, zowel op lokale als op mondiale schaal," legt De Martino uit. "Onder meer het havenbedrijf en de gemeente zijn momenteel niet in staat om compromissen te vinden. Dit komt voort uit de historische erfenis van het kijken naar de haven en de stad als twee afzonderlijke entiteiten. Ze samenbrengen is nodig om de lokale en mondiale uitdagingen aan te pakken."
Traditioneel wordt de haven door de havenautoriteit in de eerste plaats als infrastructuur beschouwd, met als hoofddoel de economische efficiëntie ervan te verbeteren. Tegelijkertijd ziet de gemeente de haven nog steeds als de belangrijkste barrière tussen de stad en de zee. De Martino: "Ze zijn zich niet bewust van elkaars veranderingen. De haven is niet alleen infrastructuur, maar brengt ook nieuwe culturele betekenissen voor en in de stad. Alles is met elkaar verbonden. Je kunt wat er op het water gebeurt niet los zien van de impact op het land, of andersom. Je kunt niet zien waar het een ophoudt en waar het ander begint. Omdat er zoveel sectoren en mensen bij betrokken zijn, hebben we nieuwe instrumenten nodig om de problemen te identificeren en pas daarna oplossingen te vinden.
Dat is precies waar De Martino mogelijkheden voor laat zijn in zijn proefschrift 'Land in Limbo: Understanding path dependencies at the intersection of the port and city of Naples'. “Als architecten en planners worden we vaak gedwongen om oplossingen te vinden, zelfs als we niet weten wat het probleem precies is. Dit onderzoeksproject creëerde de mogelijkheid om het probleem beter te begrijpen alvorens oplossingen te vinden. Ik heb naar Napels gekeken en de bevindingen vergeleken met andere haven-stadgebieden in Europa, waarbij ik heb ingezoomd op zogenaamde ‘path dependencies’. Dat zijn de patronen in onze cultuur, erfenis en interacties tussen mensen, onze 'business as usual'. We voelen ons veilig als we dezelfde routes volgen. Maar als je je realiseert dat deze manier van doen problemen veroorzaakt, moet je in staat zijn je los te maken van die patronen. Dit is waar kijken naar de geschiedenis een kans wordt om over de toekomst te praten. Je moet je eerst bewust worden van je patronen, voordat je ze ten goede kunt veranderen."
De eerste gesprekken over de mogelijkheden voor de toekomst van de haven van Napels hebben al plaatsgevonden. De Martino voerde zijn promotieonderzoek uit binnen een gezamenlijk programma van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, de afdeling Architectuur van de Universiteit van Napels Federico II, en het LDE Centre for Port City Futures. Deze samenwerkingsverbanden boden De Martino de mogelijkheid om in contact te komen met alle relevante partijen. Meerdere havenautoriteiten en universiteiten namen deel aan de Port City Futures Conferentie in 2018, waaronder de Port Network Authority of the Central Tyrrhenian Sea. "We hebben samen dingen ontworpen, publicaties en nieuwe inzichten uitgewisseld. De havenautoriteit van Napels stemde er zelfs mee in om een deel van het onderzoek te financieren, omdat ze de behoefte aan deze nieuwe inzichten erkende," voegt De Martino toe. "Dit was de eerste stap in het aanpakken van de grootste uitdaging: het veranderen van de manier waarop we naar haven-stadgebieden kijken. Havens en steden, en hun autoriteiten, zijn met elkaar verbonden in een gebied dat zich continue uitbreidt en ontwikkelt. Als we ze in de toekomst willen ontwikkelen, moeten we ons bewust zijn van deze onderlinge verbondenheid."