Betrokkenen bij ontwerp en bouw van ziekenhuizen hebben vaak weinig harde wetenschappelijke kennis over ‘healing environments’. En wat erover bekend is, passen ze onvoldoende toe. Dat blijkt uit onderzoek van promovendus Milee Herweijer. Zij pleit voor effectievere kennisdeling en beter gebruik van beschikbaar wetenschappelijk onderzoek om tot betere ziekenhuizen te komen.
Het begrip ‘healing environment’ wordt in de ziekenhuisbouw te pas en te onpas gebruikt, maar wat betekent het eigenlijk? Van alles, ontdekte Herweijer. De een gebruikt het voor een gastvrije patiëntbenadering, de ander voor goede daglichttoetreding. In plaats van te schermen met een vage term, zouden we ons moeten richten op wetenschappelijk onderbouwde kennis, stelt de promovenda. Zeker in het ontwerpproces. “Verrassend genoeg is die kennis in Nederland nauwelijks bekend. Daaraan wil ik wat doen met mijn onderzoek.”
Voor haar proefschrift 'Evidence-Based Design in Nederlandse Ziekenhuizen. Ruimtelijke kwaliteiten die van invloed zijn op welbevinden en gezondheid van patiënten' spitte ze eerst de beschikbare literatuur door over Evidence-Based Design (EBD). Vooral in de Verenigde Staten is veel bekend over wat werkelijk effect heeft op het genezingsproces. Zo voelen patiënten zich beter in een eenpersoonskamer, liefst met goede akoestiek en verlichting. Een kamer alleen geeft minder kans op besmetting door medepatiënten en – heel belangrijk – meer privacy. Patiënten slapen er ook beter. Uitzicht op natuur, goede daglichttoetreding en de mogelijkheid tot een wandelingetje in het groen dragen bij aan het welbevinden. Dat zorgt voor minder stress, minder pijn en beter slapen en uiteindelijk tot een sneller herstel. Goed ontworpen ruimtes voor het medisch personeel en minimalisering van de loopafstanden naar de patiënt – bijvoorbeeld door inrichten van decentrale verpleegposten – zijn eveneens van belang. Het zorgt ervoor dat het personeel meer tijd heeft voor de patiënt en meer plezier heeft in het werk. Gebrek aan privacy in wacht- en overdrachtsruimtes blijkt juist contraproductief. Het kan ervoor zorgen dat een patiënt uit schaamte bepaalde zaken verzwijgt voor de arts, met als gevolg een valse start bij een ziekenhuisopname.
Florence Nightingale
Op basis van haar literatuuronderzoek stelde Herweijer een checklist op met bewezen effectieve ruimtelijke maatregelen voor EBD. Daarmee ging ze langs bij negen recent gebouwde Nederlandse ziekenhuizen. Het resultaat viel tegen. Ziekenhuizen benutten te weinig de kansen om met het gebouwontwerp het genezingsproces te bevorderen of proberen het zonder beschikbaar wetenschappelijk onderzoek te raadplegen. Herweijer: “Ziekenhuizen en ontwerpers proberen het telkens opnieuw zelf te verzinnen. We léren niet.”
Hoe dat komt is geen deel van haar onderzoek, maar ze vermoedt dat het onderwerp soms ondergesneeuwd raakt tijdens de langdurige bouwtrajecten. Vaker nog komt het door onbekendheid met bewezen wetenschappelijke kennis over ‘healing environments’. Er zijn geen richtlijnen, er bestaat ook geen kenniscentrum, zoals het Center for Health Design dat in Amerika de kennis bundelt. Herweijer pleit ervoor dat we in Nederland ook een dergelijk centrum oprichten. Haar promotieonderzoek kan dienen als eerste opstap. Ook zouden we volgens haar meer moeten doen met de mening van de patiënt.
Dat kennis over EBD niet eerder systematisch in kaart is gebracht is wat haar betreft onbegrijpelijk. “Florence Nightingale meldde in 1850 al dat een patiënt met uitzicht op de natuur sneller herstelt dan een zieke die tegen een blinde muur aankijkt. Wat is er mis met ons lerend vermogen als dat nu nog niet algemeen bekend is?”