Maarten van Ham (OTB) heeft een daverend succes geboekt met het winnen van een ERC-grant van 2 miljoen euro. De hoogleraar Urban Renewal aan de Faculteit Bouwkunde startte met het onderzoeksgeld een ambitieus onderzoek naar de relatie tussen sociaaleconomische ongelijkheid, armoede en achterstandswijken.

De European Research Council (ERC) verkoos Van Hams onderzoeksvoorstel ‘DeprivedHoods’ uit liefst 3673 aanvragen. Doorslaggevend daarbij is zijn multidisciplinaire aanpak en onconventionele, innovatieve benadering. De Delftse hoogleraar wil namelijk op basis van longitudinale data uit vier verschillende landen gaan uitpluizen in hoeverre leven in een achterstandwijk van invloed is op de kansen van hun bewoners.
Algemeen wordt aangenomen dat de negatieve gevolgen groot zijn. Mensen die in een wijk wonen met veel werkloosheid en slechte voorzieningen zouden weinig kans hebben op succes op de arbeidsmarkt en op school. Onder meer omdat goede voorbeelden en netwerken ontbreken. “Maar een causaal verband daarvoor is nooit wetenschappelijk aangetoond, ondanks dat er ontzettend veel onderzoek naar is gedaan”, zegt Van Ham. “Mijn voorstel voorziet in een methode om verbanden te leggen.”

Cruciaal is het gebruik van data die niet algemeen beschikbaar zijn. Over het algemeen wordt bij onderzoek naar sociale processen gebruik gemaakt van ‘cross sectionele data’. Nadeel van het gebruik van dergelijke dwarsdoorsneden van de bevolking is dat het momentopnames betreft. Van Ham wijkt daar van af. De komende vijf jaar bekijkt hij gegevens die de complete levensloop van bewoners in kaart brengen. Bijvoorbeeld hun verhuisbewegingen, arbeidsverleden, sociale mobiliteit en ontwikkelingen in de woonomgeving.  

Aanpak

Klopt het dat mensen het in het leven niet ver schoppen door de gebouwde omgeving waarin ze vast zitten? Of verhuizen mensen die werkloos worden naar achterstandswijken, omdat daar veel goedkope (sociale) woningen staan? Het antwoord op dergelijke vragen kan een nieuw licht werpen op de aanpak van achterstandswijken door verschillende overheden. In Nederland is de laatste decennia veel gesloopt in oude wijken, om duurdere woningen toe te voegen. Instroom van koopkrachtige nieuwe bewoners zou wijken met ongelijke kansen een flinke impuls geven. Maar is er wel overtuigend bewijs dat dit werkt? Van Ham zet zijn vraagtekens bij de maakbaarheid van steden. “Misschien zorgt die aanpak wel voor verspreiding van ongelijkheid: je pakt mensen in achterstandsposities ook nog hun netwerk af.”
Het ontwikkelen van statistische modellen en analysemethodes voor de verzamelde data is een belangrijk onderdeel van de onderzoeksagenda van ‘DeprivedHoods’. Alleen al de hoeveelheid gegevens uit het ‘kleine’ Zweden is enorm. Het gaat om data van 9 miljoenen inwoners over twintig jaar. Dat is een bestand met 180 miljoen regels waarop de onderzoekers computermodellen loslaten. In Zweden, Estland en het Verenigd Koninkrijk werkt er de komende jaren één parttime onderzoeker per land mee aan het onderzoek. In Delft – waar het leeuwendeel van de research gebeurt – zijn plaatsen voor vier full time onderzoekers. De data-analyse gebeurt onder zeer strenge regels, want het gaat om privacygevoelige informatie. 

Van Ham kan zelf zestig procent van zijn tijd aan DeprivedHoods besteden. Hij is er laaiend enthousiast over. “Hoe vaak krijg je als onderzoeker de kans om twee miljoen euro geheel naar eigen inzichten te besteden aan fundamenteel wetenschappelijk onderzoek? Dit is uniek!”  

Meer informatie