De magneet als meerpaal
TU'ers bedenken nieuwe havenkade
Uit: Delta, jaargang 34, nummer 22
Trossen los! Het is een uitroep die op het punt staat zeemansfolklore te worden. Dat denkt althans Erik Fiktorie, die deze maand afstudeerde op alternatieve afmeersystemen voor schepen. Nog even, en een kapitein die wil uitvaren roept: magneten uit!
Het leek allemaal zo goed geregeld. Je hebt een kade met afmeerpalen ('bolders'), en daar bind je dan je schip aan vast. Mooi niet, zegt Erik Fiktorie, die sinds een paar weken de letters 'ir' voor zijn naam draagt. Het vertrouwde gesmijt en gesleep met trossen en kettingen is uit de tijd. Te duur, te arbeidsintensief, te tijdrovend en te onveilig. "Het kan toeval zijn'', zegt Fiktorie, "maar in de negen maanden dat ik bezig was met mijn onderzoek, vonden er in Rotterdam al twee dodelijke ongevallen plaats met de 'roeiers' die de trossen van het schip moeten opvangen.''
Ideeën over hoe het anders kan zijn er te over. Zo is er eens gestudeerd op hydraulische armen die het schip omhelzen en naar de kant sleuren. Een enorme haak, die het schip van onderen in de houdgreep neemt. Een opblaasbaar kussen op de bodem van de haven, dat het vaartuig tegen de kant perst. Zelfs aan meer exotische oplossingen is gedacht: volgens sommigen is het in principe mogelijk het schip naar de kade te 'schieten' met speciale lasers. Voor zover Fiktorie kon nagaan is er nog maar één plek ter wereld waar de schepen op een afwijkende manier aanleggen. In Nieuw-Zeeland zijn sommige veerboten uitgerust met zuignappen waarmee ze zich aan de kade kunnen vastzuigen.
Vergelijken
Voor zijn afstudeerproject onderzocht Fiktorie op verzoek van de gemeente Rotterdam welk idee het beste is. Fiktorie besloot drie afmeersystemen nader te vergelijken. Idee nummer een: laat het schip een soort bak binnenvaren en pomp vervolgens aan een kant het water weg. Het schip wordt dan door het drukverschil vanzelf tegen de kade gedrukt. Aardig plan, oordeelt Fiktorie, maar erg duur en bovendien niet erg veilig. "Je zult er maar in vallen.''
Idee nummer twee: bouw een soort lift op de havenbodem, leg je schip erboven en haal de lift omhoog, zodat de boot vast komt te liggen. Veilig en efficiënt, dat wel, meent Fiktorie. Maar lastig om iets te onderhouden wat op de havenbodem ligt, en niet erg mediageniek. "Rotterdam zoekt toch iets waarvan de mensen gaan zeggen: 'Goh, die Rotterdammers kijken verder dan hun tros lang is.' En zo'n platform zie je niet.''
Het - volgens Fiktorie - veruit meest haalbare idee werkt bijna kinderlijk eenvoudig: met magneten. Schip langs de kade leggen, magneten aanzetten, en... kloink! "Eigenlijk is het van de zotte dat niemand daar nog serieus over heeft doorgedacht'', vindt Fiktorie. "Als je het hebt over de vraag hoe je een stalen schip op zijn plaats houdt, denkt iedereen eerst aan een magneet. Maar daarna is het meteen: 'O nee, dat kan natuurlijk niet.' Je hebt toch een kompas en computers aan boord, en misschien een scheepslading die gevoelig is voor magneetvelden. Trouwens, krijg je de containers überhaupt nog wel uit het ruim?''
Zeebonk
Fiktorie, zelf civieler en niet erg thuis in de wereld van het elektromagnetisme, besloot te gaan buurten bij elektrotechniek. Daar trof hij dr.ir. Martin Verweij, die al snel tot de conclusie kwam dat een havenmagneet best valt te maken. Toegegeven; om een oceaanstomer op zijn plaats te houden heb je een magneetveld nodig van één Tesla - genoeg om de stoerste zeebonk de knopen van de broek te rukken. Maar door de magneet op een handige manier te vervaardigen, kan de omvang van het magneetveld drastisch worden ingeperkt. Verweij ontwierp een magneet die alleen de scheepswand 'pakt' en direct daarachter al niet meer voelbaar is. Maak 52 van zulke magneten in de havenkade, en de klus zou geklaard moeten zijn.
Minpuntjes zijn dat het systeem elektriciteit kost, dat je iets moet bedenken om te voorkomen dat het schip bij stroomuitval wegdobbert, en dat het schip eerst goed tegen de kant moet worden gelegd voordat de magneten aan kunnen. Maar dat weegt volgens Fiktorie niet op tegen de voordelen: het systeem is bijna tien keer goedkoper dan het huidige, arbeidsintensieve afmeren. Bovendien is het veilig, eenvoudig en toepasbaar op ieder schip. En: het zou twintig minuten aanlegtijd besparen.
In Rotterdam worden de Delftse magneten inderdaad met vreugde ontvangen. "Wat ons betreft maakt dit een serieuze kans'', zegt ir. Jarit de Gijt, die het onderzoek namens Gemeentewerken Rotterdam begeleidde. "We zijn nu aan het nadenken over een proefproject. Misschien doet zich binnen een halfjaar daartoe al de gelegenheid voor.'' Rotterdam zou dan bescheiden beginnen, met een paar magneten. "Om te kijken of het klikt, zal ik maar zeggen'', aldus De Gijt.