Wat kunnen we leren van andere landen?

Deborah Nas

Landen die al vroeg in de pandemie een totaalpakket van strenge maatregelen hebben ingezet – en er ook op gehandhaafd hebben – lijken het virus nu goed onder controle te hebben. Technologie kan een belangrijke rol spelen binnen die maatregelen. In dit kader wordt Taiwan geroemd om zijn succesvolle aanpak: de economie draait door en het aantal besmettingen is zeer laag.

Ieder land is anders. Verschillen in cultuur, normen en waarden en wetgeving maken dat je niet zomaar een technologische toepassing uit een ander land succesvol kunt kopiëren naar Nederland. Bovendien is technologie een hulpmiddel voor besluitvorming en het uitvoeren van maatregelen. Het is onderdeel van een totaalpakket, waar je niet zomaar een enkel element uit kunt overnemen. Toch kunnen we wel veel leren van de ervaringen van andere landen. Om te beginnen van Taiwan, dat wordt geroemd om zijn aanpak van de coronacrisis.

Taiwan nam direct na de uitbraak maatregelen

• Taiwan begon al op 31 december 2019 met het screenen van passagiers die uit of via Wuhan in Taiwan aankwamen * Half januari stuurde Taiwan twee experts naar Wuhan om meer te leren over het virus. Door hun kennis van de SARS-uitbraak die Taiwan in 2003 hard raakte, herkenden de experts het gevaar en sloegen alarm
• Op 20 januari werd het ‘Central Epidemic Command Center’ geactiveerd, een onderdeel van het Taiwanese National Health Command Center dat tijdens de SARS-epidemie werd opgericht om grote uitbraken van ziektes te bestrijden
• Meteen werd de lokale productie van mondkapjes en andere kritieke medische materialen opgeschroefd
• Op 21 januari werd de eerste besmetting in Taiwan geconstateerd en vanaf 23 januari werden alle directe vluchten uit Wuhan gecanceld
• De reisrestricties werden snel verder uitgebreid

Big data voor het berekenen van een risicoscore

De activatie van het ‘Central Epidemic Command Center’ maakte het mogelijk om big data in te zetten om de verspreiding van het virus te minimaliseren. Data uit scans van vliegtickets op het vliegveld, in combinatie met data van de douane en immigratiedata, gaven inzicht in het reispatroon van individuen in de twee voorgaande weken. Gecombineerd met gezondheidsinformatie uit de ‘National Health Insurance Administration’ kon een risicoscore voor ieder individu worden berekend. Met andere woorden, een big-data-analyse maakte het mogelijk om ieder individu een risicoscore te geven. Deze score werd gedeeld met ziekenhuizen, huisartsen en apotheken na het ‘swipen’ van de National Health Insurance smartcard van een individu. Mensen met een hoge risicoscore moesten in quarantaine.
Toen er nog geen reisverbod gold, ontvingen mensen met een lage risicoscore automatisch per sms een grenspas om de logistiek op vliegvelden te faciliteren. Momenteel geldt voor Taiwanezen een algeheel negatief reisadvies.

Geofencing en database voor handhaving van quarantaine

Alleen Taiwanezen en reizigers met een Taiwanese verblijfsvergunning, diplomaten en zakenmensen met een speciale inreisvergunning mogen het land in. Niet-inwoners, van wie geen reisdata bekend zijn, moeten een online gezondheidsverklaring invullen en informatie verstrekken over hun reis en hun contacten. Alle inkomende reizigers zonder ziektesymptomen moeten twee weken in zelfisolatie en dagelijks hun gezondheidsstatus en temperatuur doorgeven. Het vervoer tussen vliegveld en woonhuis of een van de speciale quarantainehotels gebeurt met speciale quarantainetaxi’s. Gebruik van het openbaar vervoer is niet toegestaan. Iedereen ontvangt een pakket met o.a. een thermometer, gezichtsmaskers en meestal ook voedsel. De overheid biedt indien nodig ondersteuning met bijvoorbeeld het doen van boodschappen of het buitenzetten van vuilnis.

Vanaf eind maart zet Taiwan ‘geofencing’ op mobiele telefoons in om quarantaines te kunnen handhaven. Dit fungeert als een elektronisch hek waar je binnen moet blijven. Als iemand die in quarantaine zit zijn huis verlaat of zijn telefoon uitzet, krijgt een lokale overheidsinstantie een bericht en neemt binnen een kwartier contact op. Om te voorkomen dat mensen hun telefoon thuislaten en toch op pad gaan, worden ze twee keer per dag gebeld. Wie zijn quarantaineplek verlaat, riskeert een boete van maximaal €30.000 en plaatsing in groepsquarantaine.
Daarnaast mag de politie mensen altijd vragen om zich te identificeren, ook in publieke locaties. Het ‘M-police’-systeem is gekoppeld aan de quarantaine database om mogelijke overtreders te identificeren. Overtreders die op deze manier gepakt worden riskeren een boete tot €90.000 of drie jaar gevangenisstraf.

De overheid werkt voor de ‘geofencing’-functionaliteit samen met de vijf mobiele aanbieders die in Taiwan actief zijn. Indien een telefoon met meerdere zendmasten contact maakt, wat in stedelijke gebieden bijna altijd zo is, kunnen mobiele aanbieders met behulp van triangulatie bepalen waar een mobiele telefoon zich bevindt. De telefoon dient hiervoor aan te staan, maar de eigenaar van de telefoon hoeft op dat moment geen telefoongesprek te voeren en ook geen gps-data te delen. Als de telefoon wordt uitgezet, wordt dit direct gesignaleerd.

Data delen met het publiek om alertheid te verhogen

In eerste instantie werd per besmette persoon in een persbericht tot op de minuut nauwkeurig bekend gemaakt waar deze persoon was geweest. Vanaf 20 april jl. is op een online kaart zichtbaar waar besmette personen recent geweest zijn. Personen die in dezelfde tijdsperiode op plekken zijn geweest waar een besmet persoon geweest is worden geadviseerd om extra op hun gezondheid te letten en een gezichtsmasker te dragen.

De beschikbaarheid van gezichtsmaskers in elke willekeurige apotheek in Taiwan is online te vinden. Een initiatief van een Taiwanese ingenieur dat snel werd ondersteund door de minister van digitale technologie. Om beschikbaarheid van gezichtsmaskers te kunnen garanderen, is de aankoop per persoon gerantsoeneerd. Dit wordt mogelijk gemaakt door bij aankoop van gezichtsmaskers de National Health Insurance smartcard te scannen.

Sinds de maatregelen van kracht zijn geeft de minister van gezondheid iedere dag een persconferentie met de laatste informatie, inclusief waar en wanneer het dragen van een gezichtsmasker verplicht is of aangeraden wordt.

Alle patiënten worden behandeld in het ziekenhuis

Iedereen die het land inkomt en ziektesymptomen vertoond wordt direct overgebracht naar het ziekenhuis. Indien inwoners symptomen ervaren, of die signaleren bij anderen, kunnen ze gratis de ‘Communicable Disease Reporting and Consultation Hotline 1922’ bellen. Iedereen met klachten en iedereen die in contact is geweest met een besmet persoon wordt geacht zich te laten testen. Bij een positieve uitslag word je opgenomen in het ziekenhuis. Je mag het ziekenhuis pas verlaten na drie opeenvolgende negatieve testresultaten.

Het effect: weinig besmettingen en de economie draait door

Taiwan, met bijna 24 miljoen inwoners, ligt dichtbij het Chinese vasteland. De vele vluchten van en naar China gaven het land aanvankelijk een hoog risicoprofiel. Op 5 mei telde Taiwan in totaal slechts 438 besmettingen, waarvan 334 hersteld en 6 overleden. Omdat de infectiegraad zo laag is, kan de oorzaak van besmetting bij iedereen getraceerd worden en is massaal testen niet nodig.

Grote events zijn afgelast maar verder ondervindt men relatief weinig hinder in het dagelijkse leven. Horeca, winkels en scholen zijn open. Het openbaar vervoer rijdt normaal, maar een mondkapje is wel verplicht. Bij treinstations en vele gebouwen zijn temperatuursensoren geplaatst, en op veel plekken is het desinfecteren van handen verplicht.

Hoewel de succesvolle aanpak van Taiwan een interessante case is, kunnen we voor Nederland maar weinig elementen uit hun aanpak overnemen:

De Taiwanese overheid permitteert zich de vrijheid om de privacy van zijn burgers aanzienlijk in te dammen in tijden van een pandemie. Taiwan staat in een normale situatie bekend als een vrij land. Het scoort bijna even hoog als Nederland in de Freedom House ranking (Taiwan 93, Nederland 99) en een voldoende, zij het wat lager dan Nederland, in de Democracy Index (Taiwan 7.73, Nederland 9,01). De inperking van privacy in Taiwan is tijdelijk en de overheid is zeer transparant over welke data het waarvoor gebruikt. Verder zorgen de dagelijkse persconferenties voor vertrouwen onder de inwoners in de aanpak van de overheid. Gecombineerd met cultureel gedreven collectivisme, maakt dit dat de Taiwanezen zonder protest de maatregelen in acht nemen.

In Nederland vechten we elke aantasting van het in onze grondwet vastgelegde recht op privacy aan. Neem als voorbeeld de enorme discussie die ontstond rondom de app die minister de Jonge van Volksgezondheid wil ontwikkelen. Door het strikt vasthouden aan de privacywet zal de functionaliteit van de app slechts beperkt kunnen bijdragen aan het opschalen van het bron- en contactonderzoek van de GGD. Een ander voorbeeld is de ophef die recent ontstond omtrent een passage uit de brief “COVID-19 Update stand van zaken” die Minister de Jonge op 6 mei stuurde:
“Omdat de beschikbare indicatoren met vertraging informatie geven adviseert het OMT anonieme data van telecomproviders beschikbaar te maken. Ik heb daarvoor, na overleg met de autoriteit persoonsgegevens, de telecomproviders gevraagd hun data ten behoeve van de wetenschappelijke behoefte van het RIVM aan het RIVM ter beschikking te stellen.”
Er bleek nog geen verzoek te zijn ingediend bij de telecomproviders en de autoriteit persoonsgegevens reageerde direct dat voor het gebruik van dergelijke geanonimiseerde data een nieuwe wet nodig is.

Aan het wel of niet tijdelijk oprekken van de privacyregels zitten vele voor- en nadelen, en de lange termijneffecten zijn pas achteraf vast te stellen. We zien aan Taiwan dat ze veel geleerd hebben van de SARS uitbraak uit 2003. Hierdoor hadden ze een noodplan klaarliggen waarop ze direct konden acteren, inclusief de tijdelijke aanpassingen in privacywetgeving. Dit heeft veel menselijk en economisch leed voorkomen.

Voor Nederland is het sinds de Spaanse griep de eerste keer dat we met een dergelijke pandemie te maken hebben. Omdat dit in de toekomst vaker kan voorkomen, is het van groot belang dat we leren van de aanpak van COVID-19 zodat we voortaan beter voorbereid te zijn en voor de toekomst een actieplan klaar hebben liggen die past bij onze normen en waarden en onze – voor de toekomst wellicht aangepaste – wetgeving.