Het gebouw als materialenbank

Artist impression: Project Park20|20

Overstappen naar circulair bouwen? Dr.ir. Jaco Quist ontwikkelde met afstudeerder Eline Leising een stappenplan met richtlijnen, waarin hij er voor pleit een gebouw te zien als materialenbank voor hergebruik.

Bijna veertig procent van het jaarlijkse afval in Nederland komt uit de bouw, blijkt uit cijfers van Rijkswaterstaat. De bouwsector loopt achter in hoogwaardig hergebruik van materialen, aldus dr.ir. Jaco Quist van de faculteit Techniek, Bestuur en Management. Hij onderzocht een sloop-, een renovatie- en een nieuwbouwproject waarbij circulariteit – het sluiten van materiaalketens – wél voorop stond. 

Het sloopproject liet zien dat er weliswaar netjes kan worden gesloopt met sortering van afval, maar dat er geen garantie is dat dit wordt hergebruikt als je de nieuwbouw er niet bij betrekt. “Ideeën hierover zijn er al langer”, zegt Quist. “Maar hoe je het echt doet en wat je dan tegenkomt, weet je pas als je het gaat uitproberen.”

Het nieuwbouwproject betrof Park20|20, een kantorenpark in Hoofddorp met gesloten water-, afval- en energiestromen. Voor alle materialen werd een functie of bestemming gezocht als ze niet meer nodig zijn. Quist ontwikkelde een stappenplan met richtlijnen.

• Stel andere vragen

Opdrachtgevers stellen vaak specifieke eisen aan producten, maar het gaat volgens Quist om visieontwikkeling en ambitie. Wat houdt een circulair gebouw in? Wat betekent dat voor de verschillende fases zoals ontwerp, bouw, gebruik, sloop of bestemmingsverandering? “Het idee is dat de leverancier eigenaar blijft van het bouwmateriaal, net zoals dat gebeurt met kopieermachines”, zegt Quist. “Dat vergt een andere manier van denken.” 

• Denk in disciplines

Momenteel voeren bedrijven elk hun eigen opdracht uit in een van de genoemde fases. Door die partijen, inclusief afvalverwerking, al aan het begin bij het ontwerp- en bouwproces te betrekken, kunnen alle bedrijven hun deel op een duurzamere manier doen. Dat vereist volgens Quist nieuwe verdienmodellen waarin eigendom bij andere partijen komt te liggen die het kunnen aanbieden als dienst.

• Gezamenlijke doelen

Zet in nieuwe contracten gezamenlijke doelen centraal en maak materiaalstromen voor alle partners inzichtelijk. “Samenwerking in het begin is nodig om voldoende vertrouwen te krijgen en samenwerking later soepel te laten verlopen”, zegt Quist. 

• Gebouw als materialenbank

In de uitwerking gaat het om ont-werpen voor hergebruik, nieuwe vormen van samenwerking en verdienmodellen, met het gebouw als metaforische materialenbank. De waarde van materialen is er slechts tijdelijk in opgeslagen en is te monitoren via een materialenpaspoort. Daarin staat precies beschreven waar welke hoeveelheid is verwerkt. 

• Materialenmarktplaats

Gedemonteerde gebruikte materialen en producten kunnen een nieuwe bestemming krijgen via een materialenmarktplaats.