Doordenk innovaties

We staan voor grote uitdagingen om onze planeet leefbaar te houden. Droogte is daar één van, zoals u kunt lezen in deze editie. Technologie biedt op vele vlakken een uitkomst. Ironisch genoeg zijn veel van de huidige mondiale problemen veroorzaakt door negatieve bijeffecten van oudere technologieën. Technologieën waar we vroeger vooral de positieve kanten van zagen. De verbrandingsmotor en het raffineren van olie hebben ons enorme bewegingsvrijheid gegeven, maar dragen nu significant bij aan klimaatverandering. De transistor maakte computers en consumentenelektronica mogelijk, die nu leiden tot uitputting van schaarse grondstoffen en enorme bergen niet-recyclebare e-waste. Het internet en algoritmes verrijken ons leven, maar resulteren in toenemende surveillance en creëren oppermachtige big tech-bedrijven. In de praktijk blijkt technologische innovatie vaak een tweezijdig zwaard. Trekken we hier voldoende lering uit?

Toegegeven, het voorspellen van ongewenste bijeffecten van innovaties ís ongelofelijk lastig. Twee jaar na de uitvinding van de bitcoin bezocht ik voor het eerst een bitcoin-event. Iedereen, inclusief ikzelf, was gefascineerd door de maatschappelijke waarde van een decentrale valuta. Ik heb destijds niet voorzien dat Bitcoin een energie slurpend speculatief financieel instrument zou worden dat ver afstaat van het maatschappelijk relevante betaalmiddel dat het beoogde te zijn. Nu zijn er milieuvriendelijkere alternatieven in de maak, zoals de Delftse digitale euro. Deze zijn als het ware een interventie om de ontwerpfouten van eerdere concepten  teniet te doen.

Gelukkig zien  we nu initiatieven om al in een vroeg stadium over mogelijke negatieve bij-effecten van nieuwe technologieën na te denken. TU Delft neemt hier een unieke positie in, passend bij haar strategie  ‘Impact voor een betere samenleving’. Een paar jaar geleden werd gestart met multidisciplinaire visieteams die nadenken over de mogelijkheden en risico’s van quantuminternet en quantumcomputers. Verantwoord innoveren staat centraal: wat kunnen we doen om de positieve impact te maximaliseren en de negatieve te minimaliseren? De toekenning van 615 miljoen euro door het Nationaal Groeifonds aan Quantum Delta Nederland maakt het mogelijk om samen met andere universiteiten wetenschappelijk onderzoek te doen naar de juridische, ethische en maatschappelijke aspecten van quantumtechnologie. Ook zullen we in Delft een Quantum Living Lab starten waarin we bedrijven voorlichten en helpen om quantumtechnologieën op een verantwoorde manier toe te passen in nieuwe producten en diensten.

Op technologieniveau lijken we van het verleden te hebben geleerd. Op productniveau zal íeder bedrijf en íedere ingenieur zijn eigen verantwoordelijkheid moeten nemen. Daarom hierbij mijn oproep aan u om het succes van uw toekomstige innovaties tot in het absurde te extrapoleren en u af te vragen: wat zijn de gevolgen voor de maatschappij en onze planeet als iedereen op aarde ons product gaat gebruiken? U zult versteld staan van de inzichten die dit oplevert.