Summer School verslag 2016
In de metropoolregio gebeurt het
Impressie van de IenM Summerschool 2016
In de zonnigste week van augustus organiseerde KIS samen met de TU Delft en YMBA Kennis voor de vijfde keer de IenM summerschool. Dit keer met de titel De duurzame toekomst: stedelijke mobiliteit in goede banen. Cruciale vraag is hoe we onze verstedelijkte delta op een slimme en integrale wijze duurzaam mobiel houden. En, hoe verandert de rol van het Rijk in deze?
Door Friedel Filius met bijdragen van Ymkje de Boer (YMBA Kennis).
In de metropoolregio speelt het nu al en wellicht nog meer in de toekomst. Hier leven de meeste mensen, hier bloeit en groeit de economie en hier loopt het dus ook vast: leefbaarheid, bereikbaarheid en ruimtelijke kwaliteit staan onder druk. Programma's samen als de Slimme en Gezonde Stad, Beter Benutten, de verduurzaming van het MIRT en de City Deals zijn programma's die hier samen komen.
Een groep van bijna 30 collega's (van RWS, IenM, KNMI, de ministeries van BZK en EZ én studenten van de TU Delf) was nieuwsgierig en toonde zich enthousiast om meer over dit vraagstuk te leren en ermee aan de slag te gaan.
Integrale blik
Lilian van den Aarsen, directeur KIS, lichtte eerst de context van de Summerschool toe. 'Wij zijn een kennisintensieve organisatie. De Summerschool speelt hierin een belangrijke rol. We leren elkaar deze week beter kennen langs de weg van de inhoud.'
Duurzaamheid in brede zin
Daarna ging de 'school' van start met een college Back to basics door Jan Anne Annema (TU Delft). Centraal stond het transportsysteem. Vijfenzestig jaar mobiliteitsontwikkeling en de geschiedenis van de minder duurzame aspecten daarvan kwamen voorbij: files, verkeersonveiligheid en milieudruk. Helder werd dat het transportsysteem niet iets is dat gemakkelijk veranderbaar is, maar dat dit geen reden is om het niet te (blijven) proberen.
Jan Anne Annema over de geschiedenis van de mobiliteit
Eye-openers
Warren Walker, emeritus hoogleraar, vertelde over een project waarin alle verschillende aspecten van duurzaamheid verder geoperationaliseerd zijn in de vorm van meetbare indicatoren. Een eye-opener voor deelnemers was dat juist zoiets als beprijzing (anders betalen voor mobiliteit) erg effectief blijkt in de ambitie richting duurzame bereikbaarheid. Een ander inzicht: meer asfalt aanleggen, helpt juist niet! Wetenschap en politiek zijn dan ook twee verschillende dingen, zo bleek uit de discussie.
Meer dan één toekomst
Derde onderdeel van de eerste dag was een workshop over toekomstscenario's. Vincent Marchau gaf een korte inleiding en zette samen met Jan Anne Annema de deelnemers aan het werk met diverse trends: Welke grote maatschappelijke trends worden leidend, maar brengen ook een hoge mate van onzekerheid met zich mee? En wat betekent dit voor het beleid dat je wilt invoeren om mobiliteit te verduurzamen?
Multi-actor en multi-sector
Op dinsdag lag het accent op governance. In het college van Ellen van Bueren (TU Delft) werd toegewerkt naar governance rond stedelijke proeftuinen en experimenten. De toegenomen complexiteit van het maatschappelijk systeem - inclusief multi-aim, multi-scale, multi-sector en multi-actor - noopt tot samenwerking tussen de actoren, werd toegelicht door Rob van der Heijden (RUN & RLI). En onze eigen collega Pieter Wouters behandelde beleid, instrumentarium en governance van mobiliteits-innovaties aan de hand van de brandstofvisie.
Niet alleen luisteren, ook doen
De theoretische inzichten van multi-actor en multi-level werden ervaren in het simulatiespel Sprintstad.
Door het spel te spelen kregen de cursisten inzicht in de werking van de wederkerige relatie tussen ruimtegebruik en mobiliteit en de gevolgen van strategisch gedrag, bestuurlijke, juridische, financiële en organisatorische barrières.
Aan de slag met de DOE-MEE tool
De woensdagochtend stond in het teken van gedragsinzichten. Odette van de Riet en Harm van der Wal (IenM) legden uit hoe je met kennis van gedrag beleid kan maken. Martien Das (RWS) en Peter Jorritsma (KIM) hadden een echte case mee genomen, namelijk gebruik van deelauto's. Waar zitten aanknopingspunten in het gedrag die maken dat mensen afzien van de aanschaf van een (tweede) auto of meer gebruik gaan maken van deelauto’s?
Te vroeg voor het bier
Donderdag was traditiegetrouw de excursiedag. Bij meer dan 30 graden trok de groep moedig de Metropoolregio Rotterdam Den Haag in met drie 'haltes': de Binckhorst in Den Haag, The Green Village in Delft en De Verkeersonderneming in Rotterdam. Lodewijk Lacroix, senior beleidsmaker Mobiliteit, was gastheer van de dag en startte met een toelichting op de metropoolregio.
Excursie door de Haagse Binkhorst
Jeroen Hutten liet aansluitend zien hoe de gemeente Den Haag bezig is met de omvorming van bedrijventerrein Binckhorst tot bruisende stadswijk en 'urban catalyzer' Sabrina Lindemann vertelde hoe zij samenwerkt met allerlei verschillende partijen in de wijk om daadwerkelijk tot die omvorming te komen. Bij de transformatie naar woon-werkgebied krijgen particuliere initiatieven nadrukkelijk veel ruimte. Tijdens een wandeling in het gebied kwam de groep langs brouwerij De Kompaan, waar het proeflokaal helaas zo vroeg op de dag nog gesloten was. Het biertje 'Binckse belofte' bleef dus (inderdaad) nog even een belofte, maar maakte wel nieuwsgierig: een bier dat de identiteit van het gebied in zich draagt, aldus Lindemann.
Andere automobiliteit in The Green Village
In innovatiehub The Green Village in Delft werden de deelnemers getrakteerd op een broodje en inleidingen over rijden op waterstof en elektriciteit. Sprekers Serge Santoo, John Seiffers en Sjoerd Moorman gingen vervolgens de discussie aan met de Summerschoolers over de vraag wat de rol van het Rijk kan zijn in het verder stimuleren van dit type innovaties. Rijkswaterstaters in de zaal hadden daar wel ideeën over: concessies kunnen veranderd worden en RWS kan launching customer zijn of eigen terreinen ter beschikking stellen voor innovatieve technologie.
Marktplaats voor gedragsverandering
Laatste stop was gebouw Boompjes 200 in Rotterdam, waar op de 20ste verdieping niet alleen verkoelende drankjes klaarstonden, maar ook Aernout van der Bend, Marina Meens en Onno van der Veen. Zij wijdden de groep in in de kunst van het aanbesteden van gedragsbeïnvloeding. Binnen hun Verkeersonderneming (co-)financieren zij succesvol gebleken producten en diensten van andere partijen die gericht zijn op spitsmijden. Hun nieuwste 'tender' gaat over Mobility As A Service (MAAS): ze zijn op zoek naar consortia van partijen die een totaal mobiliteitspakket kunnen aanbieden aan spitsmijders. Het idee om het probleem in de markt te zetten en niet de oplossing, sprak veel Summerschool-deelnemers aan.
Metropoolregio Rotterdam Den Haag (MRDH)
Het laatste stukje van de donderdagmiddag was bedoeld om een begin te maken met de slotopdracht. Als Vervoersautoriteit is de MRDH verantwoordelijk voor het stad- en streekvervoer in het betreffende gebied. De teams van de Summerschool kregen de vraag:
Hoe kan het Rijk de Vervoersautoriteit (MRDH) ondersteunen bij het vormgeven en uitvoeren van de doelen en de rol van de Vervoersautoriteit op het gebied van duurzaamheid?
De teams kregen de opdracht een 'rijksaanbod' voor de MRDH te ontwikkelen waarin het Rijk iets toevoegt aan de verduurzamings-doelstelling van MRDH en tevens de belangen van het Rijk bewaakt.
De jury aan het delibereren
Vijf teams – één winnaar
Op vrijdagochtend gingen vijf subgroepen koortsachtig aan de slag om hun 'rijksaanbod' te formuleren. De jury (Lodewijk Lacroix (MRDH), Vincent Marchau (TU Delft), Lilian van den Aarsen (KIS), René Vrugt (RWS) en Bas Hoogeboom (DGB)) kreeg een waaier aan ideeën voorgeschoteld. Het idee van de 'metroproefregio' (een bestuurlijke proeftuin voor het bevorderen van duurzame mobiliteit in een gezamenlijk beheerde regio) vond de jury het beste. Hiermee mocht het team van Nathalie van den Heuvel (BZK), Sandra van Weyenberg-Quik (EZ) Liisa Kok (DGRW), Patrick Segaar (DGB), Joris Wiers (RWS) en Piet Stolk (RWS) de certificaten 'eerste prijs' in ontvangst nemen. Zij presenteren hun idee binnenkort in de Bestuursraad en het Inovatieberaad (oktober) en krijgen als bonus nog een extra coachingsessie met Paul van der Heijde.
De winnaars: het team van Nathalie van den Heuvel (BZK), Sandra van Weyenberg-Quik (EZ) Liisa Kok (DGRW), Patrick Segaar (DGB), Joris Wiers (RWS) en Piet Stolk (RWS)
En er werd nog lang nageborreld aan de rand van de zomerse binnentuin van het KIVI.