Henk Blom

Naam?
Henk A.P. Blom

Functie?
Hoogleraar Air Traffic Management Safety aan de TU Delft (20%) en Principal Scientist in het Air Transport Safety Institute bij het National Aerospace Laboratory NLR (80%).

Privé?
‘Ik ben getrouwd met Joan Leslie en heb een zoon van twintig, Juan Pablo. In mijn vrije tijd mag ik graag nadenken over mijn onderzoeksonderwerpen, met een muziekje op de achtergrond. Ik heb ook een aardige verzameling vakboeken. In eerste instantie heb ik elektrotechniek gestudeerd aan de Universiteit Twente. Vrij snel daarna ben ik echter de wiskundekant op gegaan. Achteraf lijkt het beter als ik direct wiskunde was gaan studeren, maar ik zie een grote toegevoegde waarde aan de weg die ik heb bewandeld. Ik begrijp nu beide werelden en daarmee twee richtingen van denken.'

Favoriete vrijetijdsbesteding?
‘Mijn onderzoek is mijn vrijetijdsbesteding. In functies zoals de mijne kun je lang niet altijd het onderzoek uitvoeren dat je zou willen doen, vanwege allerlei verplichtingen en projecten. De dingen die ik echt graag wil doen, liggen op een grote stapel. Die doe ik dus als ik vrij heb of er vrij voor neem. Ik kan daar dan helemaal in op gaan. Gelukkig begrijpt mijn vrouw dat, omdat ze het herkent. Zij is auteur van fictie en haar constructie van een verhaal vereist dezelfde toewijding als wanneer ik een constructie van een bewijs maak.'

Mooiste gebeurtenis uit uw carrière?
‘Wat ik zelf als hoogtepunten zie, zijn de momenten dat je een mooie vinding doet. Daar heb ik er meerdere van mogen ervaren. De eerste deed zich voor in mijn begintijd bij NLR en is nu bekend als het Interacting Multiple Model (IMM) filter. Ik slaagde er toen in om een stuk esotherische wiskunde praktisch te benutten, namelijk voor het nauwkeuriger lokaliseren van vliegtuigen. Overal waar men aan target tracking doet, is deze methode nu een referentiepunt, en voor legio toepassingen in gebruik, onder meer voor air traffic control. Later heb ik het roer radicaal omgegooid richting een nieuw onderzoeksgebied in air traffic control. Begin jaren negentig gingen hiervoor grote Europese onderzoeksprogramma's van start. Onderzoekers gingen toen massaal human-in-the-loop simulatoren bouwen. Ik koos juist voor de strategische kant, waarin ik wederom de wiskunde kon gebruiken. Dit mondde uit in een agent-based safety risk analysis aanpak, waarmee de potentiële capaciteit en veiligheid van nieuwe ATM-ontwerpen kan worden bepaald. Op dit gebied heeft NLR een unieke positie opgebouwd, die wereldwijd bekend is bij onderzoekers in air traffic management. Voor mij zijn die initiële momenten van ontdekking veel mooier dan deze latere erkenning. Bovendien geeft een echt goede ontdekking dermate nieuw inzicht dat er veel ander laaghangend fruit tevoorschijn komt. Het is dan echt feest.'

Leukste aan uw werk?
'De luchtvaart is een gebied met bijzondere uitdagingen op het gebied van complexe socio-technische systemen. Ik ben er toevallig ingerold, maar ik blijf eraan werken tot aan mijn pensioen - en ver daarna. Zo put ik al jaren motivatie uit de probleemstelling dat luchtverkeer bijzonder veilig is terwijl piloten hun werk vaak zonder zicht moeten doen, volledig gestuurd door verkeersleiders op de grond. Al heel lang vindt men dat piloten zèlf beter zicht zouden moeten krijgen met modernere hulpmiddelen in de cockpit, waardoor de afhankelijkheid van verkeersleiders drastisch zou kunnen verminderen. Daarom is de populaire naam ook Free-Flight. In samenwerking met andere onderzoekers heb ik inmiddels twee Free-Flight ontwerpen onderzocht op capaciteit en veiligheid, door middel van agent-based modelleren en simuleren. Hierbij worden de dynamische interacties tussen de vliegtuigen meegenomen, maar ook het menselijk handelen van de piloten en zaken als extreme omstandigheden. Het eerste Free-Flight ontwerp viel door de mand op het punt van veiligheid, ook al waren ontwerpers en piloten op basis van flight simulaties overtuigd geraakt van de veilige werking bij een hoog verkeersaanbod. Maar bij het tweede Free-Flight ontwerp wezen onze agent-based resultaten uit dat Free-Flight zelfs nog beter kan werken dan de ontwerpers hadden gedacht. Bij beide Free-Flight ontwerpen worden deze verschillen tussen ontwerp verwachtingen en feitelijk gedrag veroorzaakt door emergent gedrag ten gevolge van de complexiteit aan interacties tussen de diverse socio-technische elementen in het ontwerp. Bij het eerste ontwerp viel dit emergente gedrag nogal tegen, maar bij het tweede ontwerp was het opmerkelijk positief.'

Grootste uitdaging op dit moment?
‘Nu we een Free-Flight ontwerp hebben dat zo goed werkt, is de vraag: zou het dan ook niet mogelijk zijn om een vergelijkbaar positief emergent gedrag vanuit de grond, of een mix van grond en Free-Flight te bewerkstelligen? En zo niet, waar loopt het dan spaak? We gaan daarom met conceptontwikkelaars aan tafel om een vergelijkbaar goed werkend ontwerp voor de grond te vinden. Een andere uitdaging, sinds ik in Delft zit, is om studenten in dit vakgebied geïnteresseerd te krijgen. Dat blijkt trouwens best te lukken. Gelukkig zien studenten ook hoe boeiend het is om veiligheid mee te nemen in het denken en ontwerpen ten behoeve van aviation, en dat de consequenties op het gebied van veiligheid vroegtijdig zichtbaar kunnen worden gemaakt door middel van agent-based modelleren en simuleren.'

Waarom Delft?
‘Enkele jaren geleden gaf NLR aan Delft de gelegenheid om mij in deeltijd als hoogleraar aan te stellen op het gebied van ATM safety. Door mijn hoogleraarschap in Delft heb ik academische vrijheid om interessante nieuwe onderzoekslijnen te starten. Ook krijg ik zo de kans om een nieuwe generatie ATM-deskundigen op te leiden als het gaat om socio-technisch modelleren en simuleren. Op die manier kan ik een bijdrage leveren aan veiliger en efficiënter ATM in de toekomst. Inmiddels ben ik hiervoor met twee nieuwe vakken bezig: Agent-based Safety Risk Analysis, en het keuzevak Monte Carlo Simulation of Stochastic Processes. Het keuzevak is bedoeld om de wiskundig geïnteresseerde AE-studenten te bereiken. Oorspronkelijk zijn onze studenten heel goed in wiskunde, maar als je dat wiskundige denken lang niet benut, dan zakt die  aanpak langzaam maar zeker weg, en dat is jammer.'

Beste eigenschap?
‘Ik ben volhoudend, en geef niet gauw op. Problemen vind ik interessant, omdat je dan weer nieuwe kanten kunt ontdekken.’

Minst goede eigenschap?
‘Diezelfde volhardendheid. Het heeft immers ook een zekere eigenwijsheid in zich. Aan de andere kant moet je dat als onderzoeker ook hebben. Neem het onderwerp safety risk analysis van ATM ontwerpen. In tegenstelling tot alle anderen ging ik daarbij de strategische kant op - ook al moest ik daarvoor telkens weer uitleggen waarom. Maar ik vind: in onderzoek is variëteit noodzakelijk! Kies dus vooral je eigen richting!’

Welk onderwerp hoort volgens u hoog op de politieke agenda?
‘Als we de aarde willen behouden, zijn er ingrijpende maatregelen nodig. Elke graad opwarming heeft vergaande klimatologische effecten. Het idee was om aan te sturen op maximaal twee graden opwarming aan het eind van deze eeuw, maar nu al is duidelijk dat het daar niet bij blijft. Twee graden is al erg, laat staan drie! Ook al weet men dit, het is blijkbaar moeilijk om het onderwerp internationaal op de agenda te krijgen. Als strategie is het inmiddels nodig olievoorraden in de grond te laten zitten. Maar er wordt juist andersom gedacht: de olie raakt op, we moeten nieuwe olievoorraden vinden. Echter, alles wat we erbij vinden levert ook extra temperatuurstijging. Het in de toekomst gaan afschrijven van olievoorraden hoort daarom op de internationale politieke agenda; ook al klinkt dit nu nog volstrekt wereldvreemd.'

Inspiratiebron?
‘De grote hoeveelheid aan leuke en opmerkelijke ontdekkingen van andere onderzoekers. De bronnen voor dergelijke inspiratie variëren van populair wetenschappelijke tot esoterische wiskunde, zowel middels boeken en tijdschriften als op conferenties, en colloquia bij NLR of Delft. Daarom is het ook zo leuk om bij organisaties als NLR of Delft te werken; daar zit je midden tussen andere onderzoekers die echt leuke en vernieuwende dingen doen. Dat is voor mij echt een inspiratiebron. Evenals de manier waarop het resultaat wordt behaald: soms door toeval, maar meestal in combinatie met hard werk.’

Levensfilosofie?
‘Goed onderzoek kost tijd, dus investeer in iets strategisch. En ook: kies - als je die vrijheid hebt - niet voor status of geld maar kies voor wat je leuk vindt. Ik heb dat altijd toegepast. Dat kost moeite als je egostrelende aanbiedingen krijgt. Je kunt dan ja zeggen, maar dat gaat af van de tijd dat je dingen kunt doen die je echt leuk vindt. Zelf heb ik daarom vaak beslissingen genomen door zo’n afweging te maken.'