Open data/open government
De juiste speld in de juiste hooiberg
Intuïtief spreekt het iedereen aan: bestaande overheidsdata die onbeperkt verkrijgbaar zijn voor bedrijven en burgers. De praktijk zit echter vol technische en organisatorische valkuilen, die het ontsluiten van de informatie bemoeilijken. De sectie ICT van de faculteit TBM ontwikkelt methoden en instrumenten om de juiste speld snel en eenvoudig in de juiste hooiberg ter beschikking te stellen, te vinden en te gebruiken.
De overheid wint al decennialang gegevens in voor eigen gebruik: over geografische en meteorologische zaken bijvoorbeeld, maar ook over milieuvervuiling, criminaliteit en rechtshandhaving. Traditioneel werden die data uitsluitend gebruikt door experts binnen de overheid. Op initiatief van eurocommissaris Neelie Kroes is er inmiddels een Europese richtlijn waarmee algemeen toegankelijke overheidsdata beschikbaar komen voor hergebruik. Burgers en ondernemers zoals app-ontwikkelaars en programmeurs kunnen deze data tegen minimale kosten afnemen bij de overheid.
Gouden business
In Europa wordt open data vooral beschouwd als een belangrijke katalysator voor innovatie. “We zien het als de grondstof voor nieuwe informatieproducten en -diensten en daarmee een stimulans voor bedrijvigheid en economische groei”, aldus Marijn Janssen, Antoni van Leeuwenhoek-Professor in 'ICT and Governance' bij de TU Delft, faculteit TBM. “Dat kan gouden business opleveren. Volgens de Europese Commissie kan het hergebruik van bijvoorbeeld geo-informatie, statistische, weerkundige- en onderzoeksgegevens een economische impuls van miljarden euro's geven. Tegelijkertijd kunnen er miljarden bezuinigd worden door vergaande digitalisering van overheidsdiensten. Bovendien kunnen er maatschappelijke doelstellingen worden gerealiseerd, zoals een verbeterde verkeersveiligheid, hogere werkgelegenheid en luchtkwaliteit en minder verkeershinder.”
Transparante overheid
Open data kan eveneens gebruikt worden om overheden transparanter te maken (open government). Iedereen heeft immers toegang tot overheidsdata, van burgers tot wetenschappers. Dit geeft niet alleen een krachtiger inzicht in het doen en laten van overheden, men kan ook meedenken over beleidsvorming. Janssen: “In de VS bijvoorbeeld, is dankzij open data nu inzichtelijk hoeveel geld er per ziekenhuis aan eerstehulpverlening wordt uitgegeven. Burgers kunnen daarover meepraten, en hebben dus een grotere democratische inbreng. In Nederland is het denkbaar dat een overheidsinstantie als het UWV de data over haar processen openstelt. Mensen van buitenaf kunnen dan meehelpen om die processen te verbeteren. Kansen voor verbetering worden door het gebruik van externe expertise en citizen engagement beter benut.”
Haken en ogen
De mogelijkheden van open data lijken oneindig. Toch zitten er wel degelijk haken en ogen aan. Janssen: “De essentie van open data is dat er zoveel mogelijk datasets geopend worden. In Nederland zitten we nu (half juli 2013) op 6000 datasets, in de VS al op 900.000. Daar wordt meteen ook de angel zichtbaar, want: hoe maak je simpel gebruik van die data? Daarvoor moeten er eerst nog tal van juridische, bestuurlijke, technische en organisatorische vraagstukken worden opgelost. Juridische vragen gaan over zaken als voorwaarden voor hergebruik (licenties) en verantwoordelijkheid voor de kwaliteit, het gebruik en de interpretatie van de data. Bestuurlijke onderwerpen zijn bijvoorbeeld de rolverdeling tussen overheid en bedrijfsleven bij het optimaliseren van open data. En dan is er nog de technische complexiteit. Janssen: “De juiste informatie zoeken in 900.000 datasets is als zoeken naar spelden in hooibergen. Hoe ontsluit je die? En als je gevonden hebt wat je zocht, wat is de waarde daar dan van, waar kun je het wel/niet aan koppelen, en welk technisch protocol zit er nog onder? Al deze uitdagingen, en meer, staan nog open.”
TU Delft en open data
Idealiter moeten open data gemakkelijk kunnen worden aangeboden en moet iedereen er gebruik van kunnen maken. De praktijk is echter dat hiervoor een hoog opleidingsniveau, kennis van (technische) zaken, kennis van (privacy)wetgeving en veel tijd vereist is. De TU Delft tracht die barrières aan te pakken, onder meer met het EU-project ENGAGE, waarbinnen Anneke Zuiderwijk (Researcher Open Data) haar onderzoek uitvoert. Doel van dit project is een open data infrastructuur te ontwikkelen voor het aanbieden en verwerken van open data van overheden en onderzoekbureau voor onderzoekers en burgers. Zuiderwijk: “ENGAGE moet het mogelijk maken dat je beschikbare datasets (automatisch) kunt inladen en makkelijk kunt doorzoeken. Maar ook dat je allerlei kruisverbanden kunt leggen. We maken bijvoorbeeld visualisatie- en analysetools, zodat mensen de informatie beter kunnen interpreteren. De beoogde infrastructuur is generiek en daarmee toepasbaar voor vele verschillende datasets die voor verschillende doelen gebruikt kunnen worden. Een unieke aanpak: andere partijen richten zich juist op het ontwikkelen van specifieke apps, zoals buienradar en verkeersinformatie.” ENGAGE is in 2011 van start gegaan met spelers uit heel Europa en heeft een looptijd van drie jaar.
Koploper: TU Delft
Open data kent vele bestuurlijke, technische en organisatorische implicaties. Het is dan ook typisch een onderzoeksveld voor de faculteit TBM van de TU Delft, waar vraagstukken niet alleen technisch worden benaderd, maar ook vanuit de sociale en bestuurskundige invalshoeken. Zo is binnen de TU Delft een aantal afstudeerders op open data verenigd in een themagroep Open Data. Zij kijken naar hetzelfde onderwerp, maar vanuit verschillende masterprogramma's, zoals beleid en informatie architectuur. De TU Delft is dan ook koploper in het onderzoek naar open data. De multidisciplinaire aanpak is uniek. Waar veel instituten zich op één onderwerp toeleggen, zoals transparantie, bekijkt de TU Delft het geheel vanuit een socio-technisch ontwerpperspectief. Het uiteindelijke doel is om open data objectief voor iedereen toegankelijk te maken, met ruimte voor eigen interpretatie.
