Start spreading the news

Fake news is inmiddels een veelbesproken probleem, maar we moeten geen beren op de weg zien, aldus een expert op het gebied van sociale datawetenschappen. 

Dus eigenlijk is er geen probleem?

Er zijn mensen die een bepaald doel nastreven en daarvoor ‘onze’ technische tools gebruiken. En het is niet alleen een kwestie van mensen die elkaar roddels of broodje-aapverhalen vertellen. Er komt technologie bij kijken, en dit vergroot de schaal van het probleem. Echter, de oplossing voor fake nieuws ligt voor de hand.

En wat is die oplossing?

Het fenomeen waar we het over hebben speelt zich af in een informatie systeem, waar naast machines ook mensen een rol spelen. Waar in het verleden mensen slechts consument of producent van data waren, denk ik dat nu de tijd is aangebroken dat mensen ook een actieve rol in het systeem spelen om de problemen uit de weg te helpen, die we door menselijk handelen zelf veroorzaken, door een slimme combinatie van machine en menselijke intelligentie.
Daarbij moeten we natuurlijk wel rekening houden met de inefficiënties, vooroordelen en andere eigenschappen van elk mens. We zullen nieuwe soorten computersystemen moeten ontwikkelen die mens en machine met elkaar combineren. Dat is waar ik onderzoek naar doe. Je kunt dit toepassen binnen een groot aantal domeinen waarbij informatie systemen het middelpunt vormen, van crowd sensing in slimme steden tot verificatie van nieuws op internet.

Menselijk ingrijpen is dus essentieel? Dat hoor je niet vaak van een informaticus.

Mijn persoonlijke specialisatie is crowd computing. Ik betoog in feite dat er altijd bepaalde soorten problemen in de informatica zullen zijn waarvoor je mensen nodig hebt om ze op te lossen. En als je wilt dat dat oplossen op schaal gebeurt, moet je begrijpen hoe je op schaal mensen ergens bij betrekt. Dat is in feite een rekenkundig probleem. Maar naast elektronische rekenaars (oftewel computers) heb je hier ook te maken met menselijke rekenaars.

Er is veel kritiek op wat Facebook doet, namelijk externe redacteuren laten beslissen welk nieuws echt is en welk niet.

Facebook zegt voortdurend: “we zijn enkel een nieuws distributeur en mocht er iets zijn dat ons systeem ziet als een potentieel probleem, dan sturen we het naar een autoriteit.’ Ik snap Facebook wel. Het haalt de druk bij Facebook weg, maar ik geloof dat ze het beter kunnen.

Facebook en andere sociale netwerken kunnen dus voor een betere optie kiezen en tegelijk een onpartijdige verspreider van het nieuws blijven?

Ja, absoluut. In feite doen we dat al sinds 2011 met ons onderzoek naar crowd computing. Het concept is dat we sociale netwerken gebruiken om ‘microwerk’ te verdelen. Je kunt hetzelfde systeem dat mensen met kwade bedoelingen in staat stelt om mensen te profileren en ze te bombarderen met partijdig nieuws (de bio-psychologische profilering die naar het schijnt in de Brexit-campagne is gebruikt, red.) ook gebruiken om dergelijk partijdig nieuws op te sporen en te beoordelen. Facebook heeft bijvoorbeeld al mogelijkheden tot crowdsourcing. Als er ergens iets gebeurt, vragen ze mensen in die omgeving om te bevestigen dat het goed met ze gaat. Dezelfde techniek kun je gebruiken om een vooraf geselecteerde groep mensen een oordeel te laten geven over een nieuwsitem. Er is heel wat latente kennis aanwezig. Je herkent het als iets een verdachte indruk maakt. Daarom kun je voor dit soort verificaties vertrouwen op het verstand van de groep. Je probeert zo veel mogelijk op te lossen door gebruik te maken van het belangrijkste wat een sociaal netwerk te bieden heeft: mensen.

Maar zullen die mensen wel meewerken?

Als de juiste prikkels aanwezig zijn, denk ik van wel. En dan heb ik het niet alleen over financiële prikkels, daarmee garandeer je mogelijk geen schaalbare oplossing. Andere factoren, zoals zingeving, empowerment en sociale invloed, kunnen ook een factor zijn. Met sociale media kunnen mensen zich organiseren in online community’s. Maar deel uitmaken van zo’n community brengt verantwoordelijkheden met zich mee, net als in de wereld buiten internet.

Waarom ben je zo gepassioneerd over crowd computing?

Als informaticus zie ik computers graag bepaalde taken overnemen. Maar dat moet dan wel goed zijn voor de mensheid. Op een gegeven moment kreeg ik het inzicht dat je mensen daarin moet betrekken, en niet enkel als data consumenten of producenten. We hebben niet alleen mensen nodig die kunnen programmeren, dat ligt achter ons. Veel van de systemen die onze samenleving draaiende houden bestaan tegenwoordig uit een paar regels code, terwijl machinaal leren de rest doet. Nee, als je de samenleving eerlijk wilt digitaliseren en je begrijpt dat daarbij bepaalde problemen komen kijken waarbij mensen nog altijd een rol spelen, dan moet je bestuderen hoe mensen en machines samenwerken.

We moeten die kennis met een positieve blik bekijken en ondertussen de problemen die zich voordoen oplossen. Want we kunnen niet meer terug: stoppen met sociale media – of enige andere technologie – is geen optie.

Epiloog

Een week na ons interview attendeerde Alessandro me op een nieuw initiatief van de mensen achter Wikipedia: Wikitribune. “Het nieuws is kapot en wij kunnen het repareren.” Dat doet sterk denken aan Alessandro’s ideeën over fake nieuws. Ook zij willen het verstand van de community benutten om het nieuws te verifiëren.

Tekst: Marieke Roggeveen | Foto: Mark Prins | februari 2017