Jaarverslagen

In de loop van 2017 werden de resultaten van het programma steeds zichtbaarder. Dit geldt zowel voor de wetenschappelijke uitkomsten als voor de bouw van nieuwe en verbeterde instrumenten. Alle onderaannemers voor de koude neutronenbron (Cold Neutron Source, CNS) en het CNS-koelgebouw zijn bekend. In oktober 2017 begon de bouw van het CNS-koelgebouw.  

Sinds december 2017 is de splinternieuwe flexibele bestralingsfaciliteit FlexBeFa volledig operationeel. De eerste leverkankerpatiënt is behandeld met speciale radioactieve microsferen die in deze faciliteit zijn geproduceerd. Dankzij de FlexBeFa is er nu meer tijd om deze medische isotopen naar ziekenhuizen over de hele wereld te brengen, waar ze voor curatieve doeleinden worden toegepast op patiënten.

Het programma vierde een belangrijke mijlpaal: in 2016 zijn de laatste voorbereidingen afgerond voor de start van de eerste bouwactiviteiten in oktober 2017. Het OYSTER-team bereikte overeenstemming over de contractvoorwaarden en rondde de onderhandelingen tussen de TU Delft en de (onder)aannemers af.

Ook werd de FlexBeFa ontworpen en gebouwd om nieuwe productiemethoden voor medische radionucliden te ontwikkelen. Uiteraard werd ook voortgang geboekt bij de ontwikkeling van nieuwe en de verbetering van bestaande instrumenten.

In 2015 werd het nieuwe bundelinstrument PEARL onder grote belangstelling in gebruik genomen. Het nieuwe, slimme ontwerp van PEARL betekent dat het instrument vergelijkbaar is met de beste neutronen-poederdiffractometers ter wereld, ook die met tienmaal zo krachtige neutronenbronnen. Het nieuwe instrument maakt beter onderzoek naar energiematerialen mogelijk. Er kan nu wetenschappelijk onderzoek worden gedaan naar opslagmaterialen voor bijvoorbeeld wind- en zonne-energie, en ook naar geavanceerde koelmaterialen, zoals voor magnetisch koelen.

Een ander succes in 2015 was het ontwerp van een flexibele bestralingsfaciliteit. Dankzij aanvullende financiering konden we dit jaar een prototype bouwen en installeren.

Het basisontwerp voor de in onze reactor te bouwen koude neutronenbron (CNS) werd nader uitgewerkt nadat het KHC-consortium hiervoor was geselecteerd. Met de CNS kunnen we de intensiteit van laagenergetische neutronen verhogen om de gevoeligheid van de bundelinstrumenten te verbeteren. Het ontwerp voor het CNS-koelgebouw werd voltooid en de specificaties voor de benodigde koelapparatuur werden vastgesteld als basis voor de volgende implementatiefase van het OYSTER-programma. Het RID stond het consortium bij in de zoektocht naar een ervaren, lokale leverancier voor de bouw van het CNS-koelgebouw en de bijbehorende apparatuur.

Ons eerste OYSTER-bundelinstrument, PEARL, werd in bedrijf genomen. Met PEARL ontrafelen we de kristalstructuur van (energie)materialen, bijvoorbeeld voor waterstofopslag, lithiumbatterijen en magnetocalorische installaties. Het PEARL-team begon in 2014 met de praktische inwerkingstelling (‘hot commissioning’) van deze neutronen-poederdiffractometer. Uit de experimenten bleek dat we een concurrerend instrument in aanbouw hadden, met veelbelovende resultaten. Hiermee kunnen onderzoekers hun experimenten in Delft uitvoeren zonder gebruik te hoeven maken van andere neutronenbronnen in bijvoorbeeld Frankrijk of Groot-Brittannië.

De Europese aanbestedingsprocedure voor de keuze van de hoofdaannemer voor de koude neutronenbron werd afgerond. Na een intensieve en zorgvuldige selectieprocedure werd op 3 november 2014 de aannemingsovereenkomst met het KHC-consortium (KAERI, Hyundai Engineering en Hyundai Engineering & Construction) getekend. Z.M. de Koning der Nederlanden en de President van de Republiek Korea woonden de ceremonie bij.

2013, het tweede jaar van OYSTER, werd besteed aan het opstellen van de vereisten en voorwaarden voor de noodzakelijke aanpassingen aan de reactor (inclusief CNS). Ook werd begonnen met de bouw van het eerste nieuwe neutronendiffractie-instrument (PEARL) dat een plaats kreeg in de reactorhal.

Het RID begon met de Europese aanbesteding van de reactorgerelateerde onderdelen van OYSTER. En ondertussen was er een permanente en vruchtbare dialoog met het ministerie van Economische Zaken over de consequenties van de implementatie van de Nederlandse veiligheidsvoorschriften die van kracht moeten zijn binnen de vergunning voor het gebruik van de reactor in de tijd na OYSTER.

In 2012 kregen we de kans om het potentieel van de onderzoeksreactor door te ontwikkelen en uit te breiden dankzij het OYSTER-programma, waarvoor de eerste ideeën al in 2005 waren ontstaan. OYSTER staat voor ‘Optimized Yield – for Science, Technology and Education – of Radiation’. Het programma wordt gezamenlijk gefinancierd door de Nederlandse overheid, de TU Delft en een aantal commerciële partijen. OYSTER heeft als doel de infrastructuur rond de reactor te verbeteren en uit te breiden om beter te kunnen inspelen op huidige en toekomstige onderwijskundige, wetenschappelijke en maatschappelijke vraagstukken. OYSTER kreeg in januari 2012 groen licht voor een periode van tien jaar, te besteden aan nieuw onderzoek en onderwijs op het gebied van de productie van radio-isotopen in reactoren, de analyse van neutronenactivering, positron annihilation-spectroscopie, neutronenverspreiding en (medische) beeldvorming. De innovatieve faciliteiten en instrumenten die in het kader van OYSTER ontwikkeld worden, komen beschikbaar voor onderzoekers bij Nederlandse universiteiten en bedrijven. Het zullen daardoor belangrijke gereedschappen zijn voor de ontwikkeling van betere en duurzamere materialen en technieken.