Sponssteden zijn groen en rijk aan oppervlaktewater. Ze kunnen veel water verwerken zonder te overstromen. Met zijn overvloedige hoeveelheden regen- en rivierwater is Rotterdam een uitstekende kandidaat voor 'sponsificatie'. Mogelijke maatregelen lopen uiteen van individueel, zoals het installeren van een groen dak, tot collectief, zoals het aanleggen van een nieuw riool; eenvoudig, zoals het verwijderen van een deel van de stoep (het 'NK Tegelwippen' initiatief), of complex, zoals het graven van een nieuwe waterpartij. Maryam onderzoekt hoe rekening te houden met behoeften van de bewoners tijdens sponsificatie. Zij en haar team inventariseren maatregelen, bepalen hun toepasbaarheid in Rotterdam, en bespreken ze met bewoners.

Een landschapsliefhebber in Teheran

Maryam groeide op in Iran, in een huis met een kleine tuin. Daar speelde ze vrolijk met grond en planten, raakte ze bevriend met de katten, en verdiepte ze zich in de mierenkolonie. Om de paar maanden nam haar moeder haar mee naar de dierentuin van Teheran. Haar belangstelling voor natuur kwam tot uiting tijdens haar bachelor architectuur, waar haar leraren merkten dat Maryam veel van haar tijd en energie besteedde aan het ontwerpen van het gebied rondom haar maquettes. "Ik wilde de natuur paden geven om het gebied te doorkruisen en mijn ontwerp te bereiken." Helaas werd landschapsarchitectuur door de universiteit niet aangeboden als apart vakgebied.

Maryam begon te werken voor architectenbureaus tijdens haar bachelor, toen ze nog maar 19 was, en schroefde dit werk op na het afronden van haar studie. Maar een voormalige docent overtuigde haar om een masteropleiding te volgen. Voor haar scriptie mocht ze eindelijk landschappen onderzoeken. Om precies te zijn, de riviervalleien in Teheran. Maryam leek hierdoor aangemoedigd en solliciteerde naar een PhD om 'overgebleven ruimtes' te onderzoeken en opnieuw in te richten. Denk aan onbebouwde hoeken naast kruispunten. Maar op dat moment begon de Covid-pandemie.

Zo werd ze een expert in de behoeften van ouderen

De stad kwam tot stilstand, en daarmee ook de stadsontwikkeling. Maryam moest omschakelen. Ze besloot simpelweg rond te lopen en te observeren. Het viel haar op dat bijna alle gebruikers van de ruimtes ouderen waren. Die observatie riep een vraag op: "Ik woonde bijna mijn hele leven in hetzelfde gebouw als mijn oma. Ik zag haar vaak uit het raam kijken naar de buitenwereld, verlangend om meer te zien maar tegelijkertijd bang om naar buiten te gaan. Waarom?" Maryam begon de ouderen van Teheran te interviewen en vragenlijsten rond te sturen. Wat begon als een pilot, opgelegd door omstandigheden, liep uit op een grootschalig project en uiteindelijk een publicatie.

Nu gebruikt Maryam de opgedane kennis en expertise tijdens deze onverwachte PhD in een nieuwe omgeving: deltastad Rotterdam. De omstandigheden zijn heel anders, maar het doel blijft hetzelfde. "Oudere bewoners moeten zich veilig en welkom voelen, zelfs wanneer het stadsgezicht drastisch wordt aangepast aan het veranderende klimaat en de stijgende waterspiegel." Maryam werkt samen met Claudiu Forgaci en hun team om samen met bewoners sponsstad-maatregelen te onderzoeken. Hun methoden variëren van relatief low-tech, zoals gekleurde kaartjes met afbeeldingen, tot high-tech; in samenwerking met Stefan van der Spek van het VR Lab laten ze bewoners zelf een digitale versie van hun buurt wijzigen.

Eerst Rotterdam, dan de rest van de wereld

"Toekomstige wijken moeten gezondheid stimuleren, zowel lichamelijk als geestelijk. En sociaal onderzoek is hoe ik probeer renovaties af te stemmen met dit doel. Covid heeft ons pijnlijk bewust gemaakt van het belang van goede gemeenschappelijke ruimtes: voor sociale cohesie, voor activiteiten, voor ontmoetingen." Maryam heeft een eenvoudige reden om zich in eerste instantie op ouderen te richten: "Zij zullen de grootste bevolkingsgroep vormen in steden van de toekomst, wat betekent dat hun mening leidend moet zijn bij ontwikkelingen." Maar de resultaten zullen bredere voordelen hebben, want ze vond veel overeenkomsten tussen de behoeften van ouderen en die van kinderen. Voorbeelden zijn lage traptreden, paden die geen slip- of struikelgevaar bieden, kleurrijke borden met afbeeldingen, en een algeheel gevoel van veiligheid in openbare ruimtes.

Maryams werk in Rotterdam is deels een 'proof of concept'. Ze is van plan om op veel grotere schaal inclusief ontwerpen te stimuleren. "Eerst willen we onze methodologie uitbreiden over heel Nederland, en later naar deltagebieden en potentiële sponssteden over de hele wereld. Opties zijn onder andere de Verenigde Staten, Indonesië, Denemarken, Australië, China... het hangt af van beschikbaarheid en de uitkomsten van ons huidige onderzoek." En op deze toekomstige locaties zou ze andere manieren kunnen verkennen om sponsstad-maatregelen te communiceren. Misschien 360-graden totaalbeelden, of maquettes, of rondleidingen. Allemaal om een beter beeld te krijgen van de behoeften en wensen van bewoners.

Dit verhaal is gepubliceerd in januari 2024. 

Meer informatie

Lees meer over Maryam’s PhD onderzoek en de resultaten in haar artikel ‘Temporary reuse in leftover spaces through the preferences of the elderly’, gepubliceerd in Cities.

Maryam’s huidige onderzoeksproject heet 'The Contribution of Sponge Cities to Resilient Delta Cities: Exploring Perceptions and Preferences of the Elderly.' Het is een samenwerking met het team van Claudiu Forgaci, en onderdeel van het Resilient Delta initiative.