Watersnood 1953 leert: natuur redde levens en biedt kansen voor veiliger toekomst

Een team wetenschappers van het NIOZ, de TU Delft en de Universiteit Antwerpen analyseerde twee van de ergste overstromingen uit de geschiedenis van de Lage Landen. Zij zagen dat tijdens de zogenoemde Kerstvloed van 1717, waarbij meer dan 14.000 mensen omkwamen, minder dijkdoorbraken waren op plekken waar er een hoog opgeslibde, met planten begroeide zone voor de dijk lag. In het noorden van Nederland worden dit kwelders genoemd, in het zuiden schorren. ‘Dit is iets waar men zich in de 18^e eeuw al bewust van was’, aldus Tim Soens, historicus van de Universiteit Antwerpen. ‘De dijken zonder kwelders of schorren waren al hoger en breder gemaakt, maar bleken desondanks toch zwakker te zijn dan de stukken dijk die door de natuur werden beschermd.’

‘De archieven laten zien dat een kwelder de golfaanval op de dijk ook tijdens extreme stormen sterk vermindert’, zegt onderzoeker Vincent Vuik van de TU Delft. ‘Onze modelberekeningen voorspelden dit al, maar nu hebben we voor het eerst bewijs dat de golfdemping ook tijdens extreme stormen echt belangrijk is’, aldus Vuik. ‘En het mooie is: onze voorouders beseften dit blijkbaar al. Als je een dijk met de hand moet bouwen, dan denk je goed na waar je deze het hoogste en breedste maakt. Met die benadering kunnen we ook nu nog geld besparen.’

‘Analyse van de dijkdoorbraken tijdens de stormvloed van 1953, die meer dan 1800 mensen het leven kostte, laat ook zien dat de doorbraken aanzienlijk minder diep waren als er een schor voor de dijk lag’, zegt gepensioneerd universitair hoofddocent Paul Visser van de TU Delft. Op die plekken liep veel minder water de polders in en was er dus meer tijd om te vluchten. ‘Met minder natuur had de ramp van 1953 aanzienlijk meer slachtoffers gemaakt, en vice versa, met meer natuur had de ramp minder slachtoffers gemaakt’, stelt Bouma dan ook. We kunnen dit niet alleen berekenen, maar ook met simpele schaalmodellen visualiseren,’ aldus Bouma. ‘Dit is op de website van het NIOZ te zien’.

Protected by salt marshes during dike breaches: how does it work

Dat schorren niet alleen golven dempen, maar ook dijkdoorbraken klein houden, heeft belangrijke implicaties voor de kustverdediging van de toekomst, stelt Bouma: ‘Dit nieuwe inzicht betekent dat opslibbende “wisselpolders” – lage polders tussen 2 dijken die een aantal jaren door slibrijk zeewater worden overstroomd om op te hogen – er ook voor kunnen zorgen dat kustzones extra veilig worden. Onze analyses tonen aan dat bij zeespiegelstijging dit effect alleen maar belangrijker wordt voor onze veiligheid’. 

 

‘Het idee van wisselpolders als kustverdediging is voor waterschappen bijzonder interessant’, zegt Eisse Luitjens, lid van het Dagelijks Bestuur van waterschap Noorderzijlvest. ‘In plaats van alleen maar te denken aan klassieke en puur technische dijkconcepten, willen we graag kijken of het op andere manieren veiliger wordt, goedkoper kan, en ook nog eens andere regionale functies versterkt. Daarmee worden veilige brede kustzones alleen maar aantrekkelijker als welvaart verhogende toekomstbestendige oplossing. We hebben nu dan ook al meerdere grootschalige proeven lopen. Wisselpolders kunnen potentieel een goede invulling zijn van het beleid van ruimtelijke adaptatie.’