Cursus ‘Microbial Physiology and Fermentation Technology’ viert 30e verjaardag

Dit jaar organiseerde BioTech Delft voor de dertigste keer de cursus Microbial Physiology and Fermentation Technology voor post-graduates. Afgelopen vrijdag was de laatste dag van deze jubileumeditie. Emeritus hoogleraar Sef Heijnen is al sinds de eerste jaren betrokken bij de cursus, die een belangrijke schakel vormt tussen de industrie en de academische wereld. Wij interviewden hem over het ontstaan van de cursus en het belang ervan.

Wat maakt deze cursus bijzonder?

‘Dat het twee disciplines bij elkaar brengt: microbiële fysiologie en fermentatietechnologie. Microbiële fysiologie wordt vaak bestudeerd door microbiologen, genetici en biochemici. Fermentatietechnologie gaat over industriële processen en is typisch het gebied van ingenieurs. Bij deze cursus komen beide kanten aan bod.’

Hoe is de cursus ooit begonnen?

‘Ik zou zeggen dat het begonnen is bij twee befaamde professoren: Nico Kossen en Gijs Kuenen. Zij stonden aan de basis van het huidige departement Biotechnology, en zorgden ervoor dat de afdeling uitgroeide van twee leerstoelen tot zes. Toen Kossen vertrok om in de industrie te gaan werken, volgde Karel Luyben hem op. Samen met Kuenen kwam hij aan het roer te staan van de afdeling. Beide heren hadden dezelfde visie, namelijk dat microbiologie en biotechnologie samengebracht moesten worden. Oftewel: de biotechnologen moesten veel meer leren van wat die microbiologen in hun hoofd hadden, en andersom. Het resultaat was het – naar mijn mening - briljante idee om gezamenlijk les te gaan geven. En dat is sindsdien altijd zo gegaan. Zelf heb ik bijvoorbeeld ook jarenlang samen met Gijs Kuenen, en later met Jack Pronk, college gegeven aan eerste- en tweedejaars studenten. Ik deed dan de technologie, en Kuenen of Pronk deed de microbiologische kant. Om deze gezamenlijke aanpak verder te versterken heeft men besloten om een hele portfolio aan ‘Advanced Courses’ samen te stellen. Luyben en Kuenen waren de kapiteins van de cursus waar we het nu over hebben, ‘Microbial Physiology and Fermentation Technology’. In 1987 is de cursus gestart. Ikzelf ben een jaar later bij de afdeling gekomen en heb deze cursus vele jaren mogen organiseren.’ 

Is de cursus sinds de jaren 80 veel veranderd?

‘Wat ik zelf wel grappig vind om te zien, zijn de oude programma’s van de beginjaren van deze cursus. In het kader van dit jubileum hebben we al die programma’s gebundeld in een jubileumboekje. We begonnen in die eerste jaren rond half negen ’s ochtends, en om half negen ’s avonds stond gerust nog een presentatie of een oefening op het programma. En dat twee weken achter elkaar. Zo lang maken we de dagen niet meer. Rond half zes, zes uur, is het nu echt wel klaar. Maar afgezien daarvan: inhoudelijk gezien is er natuurlijk ook wel het nodige veranderd.’

Zoals wat?

‘Om maar iets te noemen: in die tijd werd er veel aandacht gegeven aan geïmmobiliseerde enzymen en cellen. Dat is tegenwoordig nauwelijks meer aan de orde, want het is technologisch gezien achterhaald. In de beginjaren deden we ook heel veel processimulaties met computers, dat was toen populair. Die zijn er op een gegeven moment voor het grootste gedeelte uitgegaan. Mijn ervaring was namelijk dat iedere keer als ik zo’n simulatiemiddag deed, je eerst uren bezig was om de cursisten uit te leggen hoe de software werkte. Maar voor wat er achter zat, de concepten die in die software verwerkt zaten, had je dan geen tijd. Het was dus vooral een beetje knopjes indrukken, en maar weinig begrip. Ik vind het juist belangrijk dat mensen op de achterkant van een envelop, op basis van inzicht, wat korte berekeningen doen om een beetje een gevoel krijgen van hoe iets eruit ziet. Die kunst, want het is een kunst, wil ik de deelnemers bijbrengen. Pas daarna laat ik ze los op de computer.’

Eigenlijk is de cursus van nu dus niet meer te vergelijken met wat het vroeger was?

‘Dat klopt. Omdat het in eerste instantie wel heel veel theorie was, hebben we op een gegeven moment bijvoorbeeld ook besloten om tijdens de cursus een micro-organisme te kweken en een fermentatie uit te voeren, met alles erop en eraan. Daar doen de cursisten dan allerlei metingen aan, en we geven ze ook oefeningen mee. De resultaten daarvan worden op een scherm geprojecteerd en tijdens een interactieve middag met de cursisten besproken. Daarnaast hebben we besloten om tijdens de cursus ook even iets luchtigs te doen en aantal uren een ‘Van Leeuwenhoek pilgrimage’ door Delft te doen. Die rondleiding wordt gegeven door dr. Lesley Robertson, een oud medewerkster van Gijs Kuenen.’

Wat voor mensen komen vooral op een cursus zoals dit af?

‘We hebben twee keer half-half, zeg ik altijd. Er zijn mensen uit de industrie en uit het academische veld. Daarnaast hebben we de chemical engineers, dus de technologen, en de moleculaire wetenschappers. Die verdeling is ook altijd ongeveer half-half. Dat levert een perfecte mix van mensen op en zorgt ervoor dat de deelnemers van elkaars expertise kunnen leren. Dat is heel waardevol, want bij een proces dat moet gaan pruttelen moet je altijd alle aspecten integreren. Dan moet je het hebben over de technologie, over de chemie, en over de biochemie, de beestjes.’

Kortom: deze cursus zal de volgende dertig jaar waarschijnlijk ook wel gegeven worden?

‘Nou ja, ik heb natuurlijk niet het eeuwige leven. Gelukkig ben ik wel heel gezond, dus voorlopig ben ik beschikbaar om deze cursus te geven. Maar over een aantal jaar moet iemand in deze organisatie zich aangesproken voelen om het stokje over te nemen. Er zijn ongetwijfeld mensen binnen deze afdeling die dat heel leuk vinden, en die er op een gegeven moment ook aan toe zijn om het te doen. Daar komt bij dat de vraag vanuit de buitenwereld gigantisch is. We hebben de afgelopen jaren een wachtlijst gehad. Er kloppen nu zelfs mensen bij ons aan die zeggen: ‘Ik ben gestuurd door mijn baas, want die is hier 15 jaar geleden op deze cursus geweest en vond het geweldig.’ Dus ja, ik ben er wel van overtuigd dat deze cursus nog lang blijft bestaan.’