Koude ijsplaten Antarctica kwetsbaarder dan gedacht

Sommige koude ijsplaten op Antarctica, waarvan onderzoekers aanvankelijk dachten dat ze de komende eeuwen stabiel zouden blijven, blijken tóch kwetsbaar als de aarde verder opwarmt. Dat laat een studie zien onder leiding van de Universiteit Utrecht en waaraan Stef Lhermitte en Bert Wouters van TU Delft meewerkten. Als ijsplaten afbreken dragen zij zelf niet bij aan zeespiegelstijging, omdat ze al in zee drijven, maar het landijs dat ze tegenhouden zal sneller de zee instromen. En dat zorgt wél voor snellere zeespiegelstijging. De resultaten van het onderzoek verschijnen vandaag in Nature Climate Change.

Omvang van Spanje

De Ross-ijsplaat op Antarctica is ongeveer net zo groot als Spanje en daarmee de grootste ijsplaat ter wereld. Het is een grote, drijvende ijsvlakte van honderden meters dik, die vastzit aan de ijskap op het land. Hoewel het op alle ijsplaten van Antarctica natuurlijk koud is, ligt de gemiddelde temperatuur op deze ijsplaat nog lager. Vanwege deze koude omstandigheden dachten klimaatwetenschappers aanvankelijk dat de Ross-ijsplaat en andere, vergelijkbare ijsplaten, de komende eeuw veilig waren voor opwarming van de aarde.

Zeespiegelstijging

Het nieuwe onderzoek laat zien dat ook deze koude ijsplaten wel degelijk in de gaten moeten worden gehouden. Dat komt doordat er op koude ijsplaten als de Ross relatief weinig sneeuw valt. De drempelwaarde voor het ontstaan van meren van smeltwater op deze ijsplaten blijkt daardoor tot wel tien graden lager te liggen dan op ijsplaten waar relatief veel sneeuw valt. Dit komt ook nauw overeen met de analyse van Stef Lhermitte en Bert Wouters op basis van recente satellietbeelden. ‘Deze analyse laat zien dat er al smeltwatermeren zijn in gebieden waar de drempelwaarde in het huidige klimaat al is gepasseerd.’

Het ontstaan van smeltwatermeren op een ijsplaat is slecht nieuws. Wanneer een ijsplaat scheuren heeft, kan het water uit de meren in de scheuren stromen. Hierdoor kan de ijsplaat in korte tijd versplinteren. Meer dan zestig procent van de ijsplaten op Antarctica, waaronder de Ross, hebben zulke scheuren en kunnen dus mogelijk versplinteren wanneer er smeltwatermeren ontstaan. Als dat gebeurt, kan het eventuele aangrenzende, smeltende landijs sneller in zee stromen en de zeespiegel stijgen.

Smeltwatermeren op koude ijsplaten als de Ross beginnen al te ontstaan bij een gemiddelde jaartemperatuur van -15 graden Celsius. Volgens de nieuwste klimaatmodellen kunnen die temperaturen bij een gemiddelde opwarming van de aarde, op de Ross-ijsplaat al worden bereikt aan het einde van deze eeuw.

Sneeuwval simuleren

Op Antarctica ligt voldoende landijs om wereldwijd de zeespiegel met tientallen meters te laten stijgen. Het opbreken van ijsplaten wordt algemeen gezien als een cruciaal maar slecht begrepen proces dat indirect bepaalt hoe snel het ijs op Antarctica in de toekomst smelt. ‘Wat me het meest heeft verrast, is dat de hoeveelheid sneeuwval zo sterk de drempelwaarde voor het ontstaan van smeltwatermeren bepaalt,’ aldus Van Wessem. ‘Met mijn onderzoek probeerde ik juist het smelten op Antarctica zelf beter te voorspellen, maar nu blijkt dat sneeuwval een veel grotere rol speelt dan gedacht. Het is wat mij betreft dan ook net zo belangrijk om de simulatie van sneeuwval op Antarctica te verbeteren, zodat de modellen waarmee we voorspellingen doen over het smelten van de ijskap en de zeespiegelstijging die dat oplevert, nauwkeuriger worden.’

Lees hier de publicatie in Nature Climate Change. En bekijk hier de pageflow voor nadere uitleg over het onderzoek. Wil je tóch nog meer weten over de Delftse bijdrage aan dit onderzoek? Neem contact op met Dave Boomkens, persvoorlichter Energietransitie, via D.J.Boomkens@tudelft.nl / 06 34081461.