‘Een gesprek over mantelzorg voelt altijd te vroeg, totdat het te laat is.’
‘Je denkt: dat doen we wel met kerst, of als het regent. Maar uiteindelijk heb je het dan toch te druk met andere dingen.’ Op tijd een gesprek aangaan met je ouders over hun zorgsituatie in de toekomst, is erg lastig. Maar wel van belang, want als ouders eenmaal zorgbehoevend zijn komt er vaak veel tegelijk op een familie af. Onderzoekster Eefje Ernst ontwierp en testte een methode die families en mantelzorgers helpt om hierover op tijd in gesprek te gaan.
‘Er lopen veel mensen rond die vragen hebben over zorg in de toekomst, omdat zij hun ouders ouder zien worden. Een gesprek hierover vindt echter vaak niet plaats omdat het altijd nog ‘te vroeg’ voelt’, zegt Eefje Ernst, onderzoeker bij de faculteit Industrieel Ontwerpen van de TU Delft. ‘Iedereen krijgt in zijn leven, direct of indirect, te maken met mantelzorg. Maar hoe heb je met je familieleden een gesprek over zorg voor elkaar, nog vóórdat er iets aan de hand is? Een gesprek over mantelzorg voelt dus altijd te vroeg, totdat het te laat is.’
‘Wij hebben daarom in het onderzoeksproject MyFutures een toolkit ontworpen en getest waarmee dit gesprek wel degelijk mogelijk wordt en waarbij familieleden veel van en over elkaar leren over zorg in de toekomst.’ De toolkit heet ‘20 Jaar samen opgroeien & ouder worden’ en bestaat uit een set kaarten met vragen ter voorbereiding van een familiegesprek. ‘Denk daarbij aan een vraag als: ‘hoe denk je dat je in 2020 woont’ of ‘vertel iets wat niemand over je weet’, of ‘wat zijn je ervaringen met zorg tot nu toe’.
Eén familielid neemt daarbij het initiatief tot het gesprek en nodigt de anderen uit om de kaarten vooraf in te vullen. Bij het gesprek, later, gaan mensen vergelijken: wat heb jij daar ingevuld? En zo komt een en ander op gang. ‘Er waren zes families betrokken bij het onderzoek, dat inmiddels grotendeels is afgerond. De reacties van de zes families zijn allemaal positief.’
‘Bij MyFutures zoeken we naar manieren om mensen te ondersteunen bij het denken over de toekomst: Tools to Support Thinking about Personal Futures De gehanteerde methodes zijn gebaseerd op de context mapping theorie, die we bij onze faculteit goed kennen van (de theorie van) productontwerpen.
‘Als het over onderwerpen als wonen en zorg in de toekomst gaat, blijkt uit ons onderzoek dat volwassen kinderen vaak heel veel vragen hebben. Hun ouder wordende ouders hebben hier vaak al wel ideeën over maar delen deze niet met hun kinderen. In de familiegesprekken die met de MyFutures-tool zijn gevoerd, zien we dat familieleden hun eigen verwachtingen voor de toekomst expliciet maken en met elkaar vergelijken en bespreken. Familieleden krijgen een idee ‘waar de ander staat’. We zien dat de eigen ideeën over de toekomst na het gesprek gedetailleerder, realistischer en genuanceerder zijn geworden.’
‘Familieleden krijgen ook het gevoel dat ze door dit gesprek op een later moment makkelijk opnieuw bij elkaar over de besproken onderwerpen kunnen beginnen. Ook is het familiegesprek ook een aanleiding om met vrienden, andere familieleden of collega’s over zorg en wonen in de toekomst te spreken. Op deze manier zijn familieleden al met elkaar in gesprek voordat het opeens te laat is.’
‘Onze inzichten en methodes kunnen van groot belang zijn voor mantelzorgers. Ik vind het daarom ook wel mooi als ons onderzoek naar aanleiding van de Dag van de Mantelzorg (op vrijdag 10 november), onder de aandacht zou komen. Zeker omdat we een verhaal kunnen vertellen over de fase die vóór het mantelzorgen komt. En omdat we ook een vrolijke boodschap hebben over die fase: dat je nu al met familieleden een gesprek aan kan gaan en dat dit zinvol is.’
Eefje Ernst hoopt met het project partijen te bereiken die baat zouden kunnen hebben bij de tool. Dan kun je denken aan grote werkgevers, gemeentes en huisartsen. Maar ook aan kleinere partijen, zoals coaches en (ouderen)adviseurs. Verder willen we mensen met ouder wordende ouders laten weten dat zij bepaald niet de enigen zijn die vragen hebben en dat zij daarover al in gesprek kunnen gaan met hun ouders. Omgekeerd willen we ouder worden ouders laten weten dat zij misschien kinderen hebben met veel vragen.
Bij deze MyFutures case zijn al een aantal grote partijen aangesloten, waaronder CZ (als zorgverzekeraar), de gemeentes Rotterdam, Eindhoven en Den Haag, Zorggroep Almere, mantelzorgorganisatie Mezzo en de HvA, die onderzoek doet naar het ondersteunen van mantelzorgers.