Collectieve initiatieven van burgers voor woningverduurzaming komen slechts mondjesmaat van de grond. Waarom? Omdat betrokken professionals teveel uitgaan van hun eigen agenda, stelt promovendus Fred Sanders. Bewoners vinden beter contact met de buurt veel belangrijker dan voorgespiegelde rendementen.
Voor een overheid die op de centen moet passen klinkt het als een ideale strategie om toch twee miljoen woningen te verduurzamen voor 2020. Je moedigt bewoners aan zelf geld bij elkaar te leggen voor hun gezamenlijke windmolen of warmtekoudeopslag en het probleem lost zich vanzelf op. Dat blijkt ook veel minder bezwaren op te leveren dan wanneer de overheid zelf een molen neerzet. Helaas zijn pogingen van gemeenten of energiebedrijven om dergelijke initiatieven te stimuleren lang niet altijd succesvol. Professionals gaan er teveel vanuit dat ze burgers met een rationele motivatie zullen overtuigen, concludeert promovendus Sanders op basis van onderzoek. “Het gaat burgers niet alleen om geld, ze wantrouwen mooie verhalen over terugverdientijden. Ze vinden het veel belangrijker dat het gevoel van veiligheid en geborgenheid in de wijk wordt vergroot door het samen aan te pakken.” Liever dus een buurvrouw die de plantjes water geeft, dan op termijn een paar tientjes op je rekening. Wordt de opbrengst van een windmolen deels geïnvesteerd in verbetering van de openbare ruimte, dan leidt dat gewoonlijk tot meer enthousiasme dan een verhaal over terugverdientijd. Voor bewoners telt vooral het hier en nu.
Sanders trekt zijn conclusies op basis van kwalitatief onderzoek in IJburg (Amsterdam) en Hoograven (Utrecht). Tijdens intensieve gespreksessies werd onderzoek gedaan naar de cohesievorming van bewonersgroepen en de houding van professionals. Hoewel de twee wijken sterk verschillen, blijken beide bewonersgroepen wel degelijk geïnteresseerd in verduurzaming van hun woningen. Maar vooral de complexiteit van het zelf optuigen van een organisatie- en financieringsstructuur schrikt de gemiddelde burger af. Alle reden dus om er professionals bij te betrekken of een buurtbewoner die er zelf belang bij heeft. Zij kunnen wegbereider zijn en kunnen effectief voorlichting geven en het zakelijke gedeelte organiseren. Maar daarbij is het belangrijk dat ze ook ‘pull’-factoren te gebruiken, stelt Sanders. “Vergeet niet om sociaal na te praten na een informatiebijeenkomst over gezamenlijke aanschaf van zonnepanelen op de wijkschool.” Het betekent niet dat gezelligheid voorop moet staan. “Te gezellig gaat tegen je werken, dan wordt het een verplichting. Mensen hebben het al druk zat.”