Zware regenval komt door klimaatverandering steeds vaker voor. Dat vereist innovatieve oplossingen: hoe vertraag je de afvoer en waar laat je al dat water? De Noord-Zweedse stad Kiruna pakt het rigoureus aan. De hele stad wordt een paar kilometer verplaatst en krijgt een compleet nieuwe ‘groenblauwe infrastructuur’. Met een NWO-subsidie doet de onderzoeksgroep van hoogleraar Arjan van Timmeren in dit Urban Living Lab praktijkonderzoek.
Kiruna moet verkassen omdat Europa's grootste ijzermijn die hier ligt, zich heeft uitgestrekt tot onder de bestaande stad. Wat tegen de vlakte gaat, wordt in dezelfde morfologie weer opgebouwd enkele kilometers verderop. Voor Van Timmeren een unieke studiegelegenheid. Want waar elders kun je de technische infrastructuur volledig vernieuwen en verduurzamen, zonder de bestaande structuur aan te passen? “Je kunt hier een compleet, samenhangend systeem bedenken voor bestaand stedelijk gebied en dit vergelijken met de voorgaande conventionele”, aldus Van Timmeren. “Micro-, meso- en macro-ingrepen kun je integraal op elkaar afstemmen. Dat voorkomt dat je met een oplossing op de ene plek nieuwe problemen op een andere veroorzaakt.”
Kiruna is één van de vijf Urban Living Labs van het Urban Europe onderzoeksproject ‘Green/Blue Infrastructure for Sustainable, Attractive Cities’. Ook in Nederland is een lab aangewezen: de IJssel-Vecht delta, met stedelijk centrum Zwolle. Dat heeft als typische Nederlandse stad ook een typisch extra probleem: toenemende druk van buitenaf, en hoge grondwaterstanden. Het gebied moet bovendien veel rivierwater afvoeren en heeft te maken met overstromingsgevaar door opstuwing van water vanuit het IJsselmeer. Zeker als dat wordt ingericht als nationale zoetwaterreserve, zoals de Deltacommissie overweegt. Het waterpeil moet dan met mogelijk een halve meter omhoog. Dat maakt de kans nog groter dat zich door onvoldoende afvoercapaciteit overstromingen voordoen bij harde wind. In Nederlandse steden wordt al volop geëxperimenteerd met maatregelen als waterpleinen, retentiebekkens en groene daken, om regenwater langer vast te houden wanneer het rioolsysteem het niet kan verwerken. Dat arsenaal aan middelen vergt uitbreiding en een integrale aanpak voor Zwolle, Kiruna en andere steden.
Het onderzoek in vijf verschillende Europese steden moet nieuwe oplossingen van ruimtelijk geïntegreerd stedelijk watermanagement opleveren. Van Timmeren verwacht dat ‘co-creatie' van lokaal betrokkenen en wetenschappers uit diverse landen en verschillende disciplines tot veel meer zal leiden dan alleen een betere waterhuishouding. “We willen een hybride groenblauwe infrastructuur binnen steden ontwikkelen die ook het leefcomfort en de stedenbouwkundige kwaliteit ten goede komt. En die bovendien economisch rendabel is.”