De vastgelopen woningmarkt door de ogen van Peter Boelhouwer – een essay

Het kan niemand ontgaan zijn, maar het gaat niet goed met de Nederlandse woningmarkt. Tal van problemen zijn voortdurend in het nieuws, een ‘bouwstop’ vanwege stikstof, stagnerende bouw vanwege een tekort aan materialen of goed opgeleid personeel. Een vastgelopen huurmarkt, te weinig sociale huurwoningen of de stijgende prijzen van de koopwoningen door krapte en hogere rente op hypotheken. De problemen zijn talrijk en complex. Hoe hier weer uit te komen? Hoogleraar Peter Boelhouwer schreef een essay.

Verkiezingen

Zeker in aanloop naar de verkiezingen is ‘de woningmarkt’ een belangrijk thema. Mede om die reden heeft de nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt, aan Peter Boelhouwer gevraagd een grondige analyse te maken over de huidige problematiek.

Geen korte klappen maar lange termijn visie en beleid

Eigenlijk zijn er geen korte klappen te maken om de problematiek snel vlot te trekken. Een van de belangrijkste aanbevelingen is toch wel dat de politiek niet voortdurend van koers moet wisselen. “Kabinetten veranderen te snel van beleid”, aldus Boelhouwer. “De woningmarkt vraagt om lange termijn en een vaste koers. Niet alsmaar wisselende interventies.” Ook een substantiële financiële impuls is noodzakelijk. “Willen we het probleem van de stagnerende woningmarkt oplossen dan moet er sowieso meer geld naartoe. Net als in het verleden, toen er werd geïnvesteerd in VINEX-locaties”, stelt Boelhouwer. “Woningen bouw je niet voor de eerste bewoner, maar voor tweehonderd jaar. Daar moet je als maatschappij in investeren.”

Cruciaal

Boelhouwer concludeert zijn dertig pagina’s tellende essay met de meest cruciale opgave: los hoe dan ook het ontstane woningtekort op. Wanneer dit vraagstuk wordt opgelost, worden ook veel van de andere problemen op de woningmarkt minder urgent. Hij sluit zijn essay af met drie algemene voorwaarden die van belang zijn voor de oplossing van de vastgelopen woningmarkt:

1. Visie: De politiek dient een visie te ontwikkelen over hoe het huisvestingssysteem er in de toekomst uit komt te ziet en moet een marsroute uitstippelen hoe we dit eindbeeld in de komende tien à twintig jaar kunnen bereiken. De conjunctuur bepaalt hierbij de snelheid. Korte termijn maatregelen om de huidige problemen het hoofd te bieden moeten in ieder geval in dit eindbeeld te passen. 
2. Regie: Ten tweede dient - conform de verantwoordelijkheid die in de grondwet (artikel 22) aan de overheid is toegekend - het Rijk de regie te herpakken. Minister de Jonge heeft in zijn regiewet reeds eerste goede stappen gezet. Belangrijk hierbij is dat het Rijk over voldoende juridische instrumenten beschikt om onwillige partijen tot de orde te roepen en om processen te versnellen. 
3. Financiering: De derde succesfactor is een jaarlijks budget van de tussen de 3 en 5 miljard euro (afhankelijk van de ambities van de samenleving). Grote huisvestingsopgaven zoals de wederopbouw, de bouw van groeikernen en de Vinex zijn altijd financieel sterk door het Rijk ondersteund. Omdat de toekomstige nieuwe woongebieden vermoedelijk voor een paar honderd jaar worden gebouwd, is hier vanuit het ontwikkelingsmotief ook voldoende aanleiding voor. Naast financiële ondersteuning vanuit het Rijk, kan ook gedacht worden aan het introduceren en ontwikkelen van nieuw financieringsinstrumenten waarmee toekomstige opbrengsten en waardeontwikkelingen kunnen worden ingezet om de gewenste ruimtelijke ontwikkeling mogelijk te maken (claw back).

Meer informatie

Het volledige essay van hoogleraar Peter Boelhouwer is te lezen op de website Monitor Koopwoningmarkt.