Kunnen kleine, duurzame woningen helpen om het klimaatprobleem en het woningtekort op te lossen? Een win-winsituatie, zou je denken. Cynthia Souaid onderzocht of deze oplossing inderdaad twee vliegen in één klap slaat in haar proefschrift The Potential of Small, Low-Carbon, Zero-Energy Housing. A Multidimensional Approach. "De techniek is er, maar de menselijke factor is belangrijk voor de slagingskans."
In de strijd tegen klimaatverandering speelt de bouw in potentie een belangrijke rol. De gebouwde omgeving is verantwoordelijk voor bijna 40% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen. En maar liefst 75% van de Europese gebouwenvoorraad bestaat uit woningen. Kleine energiezuinige huizen kunnen dus een belangrijke rol spelen bij het halen van klimaatdoelstellingen. Souaid: "Als we kijken naar de demografie in Nederland en omringende landen, worden huishoudens steeds kleiner. Tegelijkertijd is er woningtekort. Daarom ben ik gaan onderzoeken of naar kleine, duurzame woningen van meestal 40-80 vierkante meter hiervoor een duurzame oplossing kunnen zijn."
Kleiner is fijner
Souaid onderzocht woonprojecten in Nederland (Almere), in Ierland (Wexford, Kilkenny en Carlow) en België (Huldenberg, Bertem en Zoutleeuw). Waarom deze huizen 'duurzaam' zijn, zit 'm gedeeltelijk in het gebruik. Souaid: "De woningen zijn (bijna) energieneutraal: ze wekken bijvoorbeeld hun eigen energie op voor verwarming." Maar de grootste klimaatwinst zit verborgen in de productie en de hele keten erachter: "Dit zijn woningen gemaakt van hout of er wordt gebruik gemaakt van gerecycled beton. Maar vooral het feit dat de woningen kleiner zijn maakt ze duurzamer, omdat er minder grondstoffen voor nodig zijn. Het downsizen van huizen is een belangrijke manier om minder te hoeven produceren en daarmee minder broeikasgassen uit te stoten."
Het lijkt misschien een inkoppertje dat we veel meer van dit soort duurzame woningen moeten bouwen. Toch wilde Souaid onderzoeken of dit soort woonprojecten ook de potentie hebben om op grote schaal succesvol te zijn. "Er is al veel onderzoek gedaan naar de technische aspecten. We weten dat hout een duurzame keuze is en we weten hoe we een woning energiezuinig kunnen maken. Maar de menselijke factor wordt vaak overgeslagen: wat is de rol van professionals in de bouw en bij de overheid? En hoe zit het eigenlijk met de eindgebruiker die in de huizen moet gaan wonen? Die menselijke factor kan de slagingskans maken of breken."
Business as usual
Souaid zoomde voor haar onderzoek uit en ze onderzocht de institutionele context. Daarvoor sprak ze met professionals zoals beleidmakers en ontwikkelaars in de bouwsector: "Ik wilde ontdekken wat barrières of juist aanjagers zijn voor duurzame woningbouw. Er is in de EU veel ambitie om de woningvoorraad te verduurzamen, maar veel van die plannen zijn erg vrijblijvend. Zolang er nog geen bindende wetgeving is die verduurzaming verplicht, gebeurt er te weinig." Bovendien ziet Souaid dat de bouwwereld zelf maar langzaam verandert. "Professionals in de bouw- en ontwerpwereld worden als autoriteit gezien. Maar zij vallen vaak terug op de business as usual omdat dit nu eenmaal de menselijke natuur is om vast te houden aan wat we al kennen. Daarom is er ook een cultuurverandering nodig, zodat professionals niet wachten op de politiek maar zelf ook actief verandering in gang zetten.
Bemiddelaars kunnen hierin helpen: mensen die een brug slaan tussen de beleidswereld en de praktijk van de woningmarkt en verandering kunnen versnellen."
Er is ook een cultuurverandering nodig, zodat professionals niet wachten op de politiek maar zelf ook actief verandering in gang zetten.
Cynthia Souaid
Kleine woningen kunnen in potentie veel woonruimte vrijmaken op een oververhitte woningmarkt. Maar Souaid ontdekte dat er niet altijd vraag naar is: "Voor starters kunnen kleine woningen interessant zijn, maar empty-nesters, stellen wiens kinderen uit huis zijn, kúnnen wel kleiner gaan wonen maar willen het lang niet altijd. Ze zijn gewend aan ruimte en comfort, en willen dit niet graag inleveren. Daarom is het belangrijk om per project goed te onderzoeken voor wie er precies gebouwd wordt."
Knelpunten en kansen
Het onderzoek van Souaid is complex en geeft geen eenvoudig antwoord op de vraag of kleine duurzame woningen de heilige graal zijn. Wel is het duidelijk dat er nog veel moet gebeuren om deze woonprojecten ook succesvol op te schalen: "Je kunt niet zomaar een super energiezuinig huis ontwerpen zonder te praten met experts en klanten en eindgebruikers. Alleen zo kom je erachter waar de knelpunten en kansen liggen. En om die mooie plannen te kunnen realiseren is cultuurverandering nodig aan zowel de vraagzijde (eindgebruikers) als aan de aanbodzijde (aannemers, ontwerpers, architecten, ingenieurs, ontwikkelaars). Tot slot hoopt Souaid dat verder onderzoek zich zal richten op het minder maken in plaats van meer. "We moeten prioriteit gaan geven aan het verminderen van de vraag naar energie en grondstoffen. We kunnen veel meer gebruikmaken van dat wat we al hebben."
Gepubliceerd: maart 2024
Meer informatie
- Op 7 februari verdedigde Cynthia Souaid haar proefschrift ‘The Potential of Small, Low-Carbon, Zero-Energy Housing. A Multidimensional Approach.’
- Je kunt het proefschrift downloaden via de DOI link.
Portretfoto gemaakt door: RoyBorghouts Fotografie
