Verslag 24 oktober 2016

Netwerken: hoe alles met alles verbonden raakt

Energienetwerken, digitale infrastructuur, (snel)wegen: we leven in een wereld van steeds verder verknopende netwerken. De Directie Kennis, Innovatie en Strategie (KIS) organiseerde een masterclass om verder in het thema te duiken: want hoe uit die vervlechting van netwerken zich? Aan het woord zijn Margot Weijnen, hoogleraar proces en energienetwerken, Aad Correljé universitair hoofddocent Economics and Infrastructure en Bert Sadowski, Universitair hoofddocent Innovation and Technological change.
Verslag door Marjolein van Gelder (KIS).

http://infrastructuren.tudelft.nl/typo3/#Margot Weijnen (presentatie) opent de masterclass door te reflecteren op een uitspraak van de minister In 2030 moet alle Nederlandse infrastructuur energieneutraal zijn. Margot is blij met deze ambities: 'Goed plan! Echter', voegt ze toe, 'Misschien moet de overheid ook wat strenger sturen op die infrastructuren waar ze geen invloed meer heeft.' Ze legt uit dat we ook veel hebben gebouwd wat niet zomaar ongedaan kan maken: 'We hebben zo gebouwd dat mensen autoafhankelijk blijven. Maar denk ook aan ons woningbestand, het is lastig om je woning ineens energieneutraal te maken.'

 

 

Korte termijn denken

Volgens Margot is het dominante perspectief korte termijn gericht. Ze benadrukt dat we leven in een wereld die steeds afhankelijker word van energie. Maar: 'We hebben de energiemarkt op betaalbaarheid en kostefficiënt leveren gebouwd, niet op robuustheid.'
De smart grids, het slim gebruiken van netwerken en energievraag (denk bijvoorbeeld aan een zonnepaneel die jouw elektrische auto oplaadt) zijn volgens Margot het nieuwe elektriciteitssystemen van de toekomst. Dit betekent dat energie en transport nog meer met elkaar verweven gaan worden. Ook de energievraag van onze digitale infrastructuur is stijgende: 'We zijn uiteindelijk toch sociale dieren en hebben de behoefte voortdurend met elkaar in verbinding te staan. Daardoor neemt de vraag naar datacentra toe. De energievraag van die datacentrums is zo hoog, dat er nu gesproken wordt in Amsterdam dat die capaciteit gerantsoeneerd moet worden.'

We gaan off the grid

Een andere ontwikkeling die Margot aanstipt is die van mensen die hun eigen netwerken gaan aanleggen: off the grid. Om zelfstandig energie op te wekken moet je echter wel ruimte en koopkracht hebben. De discussie rondom de energiewende in Duitsland is dan ook: wie profiteert? De koopkrachtige Duitser met een vrijstaand huis en een dak op het zuiden, niet de flatbewoner in Berlijn. Centrale voorziening moet in zo’n situatie door steeds minder mensen worden opgebracht. Margot: 'Je gooit dan wel die solidariteit overboord.'

 http://infrastructuren.tudelft.nl/typo3/#

Geen strategisch debat

Margot concludeert met de stevige stelling: 'Er is geen strategisch debat over de toekomst van infrastructuren. En dat terwijl ze klimaatbestendig moeten worden gemaakt, adaptief of moeten bijdragen aan klimaatmitigatie. Er moeten substantiële investeringen worden gedaan.' Als tip geeft ze de national infrastruture commission van het Verenigd Koninkrijk. Die heeft als opdracht om de investeringsplannen die er zijn in kaart te brengen en te testen op consistentie en lange termijn perspectief. 

Interactie tussen schaalniveaus  

Aad Correljé (presentatie) geeft aan dat door de huidige infrastructuren in toenemende mate interactie tussen verschillende schaalniveaus plaatsvindt. Klimaatopgaves betekenen namelijk dat er ergens windmolenparken moeten gaan komen en daardoor zit je gelijk op een lokaal schaalniveau. Maar je ziet ook dat op andere vlakken mensen op nieuwe manieren in ketens gaan samenwerken: consumenten starten platformen, informeren elkaar, geven feedback aan fabrikanten, etc.

http://infrastructuren.tudelft.nl/typo3/# 
Aad Correljé: 'Ruimte voor de rivieren, dat was een fantastisch programma.'

Conflicten

Deze nieuwe interactie tussen schaalniveaus  bekent soms ook dat er conflicten plaatsvinden tussen lokale en publieke waarden: denk daarbij aan de aardgaswinning in Groningen, lokale waarden en publieke belangen uiteen lopen. Aad raad dan ook aan om na te denken over traditionele rollen en posities in bestuurlijk Nederland en deze ter discussie te stellen. De opgaven zijn integraal en bovendien zorgen thema’s als verduurzaming van de infrastructuur voor nieuwe vraagstukken. Dat vraagt om een nieuwe rol van bestuurders. Een compliment aan IenM is dan ook: 'Ruimte voor de rivieren, dat was een fantastisch programma.'

Grip houden op je open data

Bert Sadowski (presentatie) geeft aan dat je als overheid nog enigszins grip moet blijven houden op je open data. Die is tenslotte ook niet gratis voor de overheid. 'maar het probleem is dat je nu niet precies weet wat ze met die data doen.' Over de rol van de overheid omtrent data-infrastructuur is Bert helder: 'Dat kun je niet allemaal aan de markt overlaten en het dan terugkopen. Want die  bedrijven veranderen die data – bovendien is heel veel data van bedrijven ook gebouwd op geo-data, wat begonnen is als open data.' Het lijkt in dit licht dan ook niet verstandig om die digitale en data infrastructuren volledig bij het bedrijfsleven neer te leggen.

Geplande netwerken niet succesvol

Erik Verroen, topadviseur robuuste netwerken en verkeersmodellen bij RWS, geeft in de discussie aan dat geplande netwerken meestal geen succes zijn. Het moet zich ook een beetje organisch ontwikkelen. Ook geeft hij aan dat het niet óf een korte óf een lange termijnopgave is. We gaan een transitieperiode in die nog decennia gaat duren waarvan we eigenlijk nog niet weten hoe het eruit ziet. Hoe gaan we dit als rijksoverheid aanpakken?  'We moeten sturen op de lange termijn maar ook op korte termijn bijsturen om tot adaptieve organische groei te komen.'