Toekomstvisie voor bloemkoolwijken in de Hollandse delta

Tijdens de 182e Diesweek van de TU Delft presenteren vele groepen en onderzoekers hun visie voor de toekomst van delta’s. Werken studenten ook mee aan deze uitdaging? Jazeker. Tijdens het bachelorvak ON5 maken Bouwkunde-studenten in groepen van tien een volledig toekomstplan voor een wijk in Nederland. Peter de Jong is docent: “Elk jaar zoeken we nieuwe wijken uit, en dan laten we de studenten minstens 50 jaar vooruit denken.”

Dit jaar begon Peter aan een samenwerking met MooiNL, een groep binnen het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Zij houden zich bezig met het waarborgen van ruimtelijke kwaliteit op de lange termijn. Peter: “Eindelijk een organisatie die minstens zo ver de toekomst in kijkt als ik.” De andere partner is gemeente Gouda, die koos de wijken uit. Twee groepen studenten, Flex to the Max en Goverwetlands, maakten plannen voor dezelfde Goudse wijk.

De wijk: Goverwelle

Goverwelle is een laagbouw-woonwijk, dus weinig bedrijven of industrie. De wijk ligt aan de oostgrens van Gouda, aan drie kanten begrensd door polderlandschap en de Hollandse IJssel (foto 1). Beide groepen studenten bezochten Goverwelle. Infrastructuur, knooppunten, woningen, omliggende regio, waterstructuur, ecologie, begroeiing. Alles werd gefotografeerd, onderzocht, en in kaart gebracht. Het viel de studenten meteen op dat de wijk zeer autocentrisch was ingericht (foto 5), met veel tegels en bestrating. Deze oppervlakten geven risico op overstroming omdat ze geen water doorlaten.

Een kaart van de wijk, gemaakt door de groep ‘Flex to the Max’.

Goverwelle heeft een eigen treinstation.

Winkelen doen de bewoners in een overdekt winkelcentrum.

Een typische straat met woningen in Goverwelle.

Het viel de studenten op dat de wijk zeer autocentrisch was ingericht.

Maar de studenten zagen ook mogelijkheden in de combinatie van wonen en water.

Groep 'Flex to the Max'

Bij deze groep ontstond het plan om de centrale verkeersader van de wijk, de Goverwellesingel, te transformeren volgens het mantra Verbinden, Verdichten, Vergroenen. In hun plannen wordt het huidige overdekte winkelcentrum omgevormd tot een open marktplein (foto 1), omringd door hoogbouw. Verderop langs de singel worden de huizen vervangen door appartementengebouwen met genoeg ruimte ertussen voor allerlei soorten transport (foto 2, 3, 4). Het station aan het noordeinde van de singel krijgt een renovatie (foto 5). Erin, de landschapsarchitect van de groep, vertelt: “De resulterende groene strook midden in de wijk is in ons plan de katalysator voor verandering.” (foto 6)

In de omliggende woonwijken worden de auto’s en bestrating ingewisseld voor waterwegen en moestuinen (foto 7). Erin: “De auto’s overheersen nu het landschap, maar wij willen ze juist uit de wijk.” Het nieuwe oppervlaktewater helpt bij het voorkomen en beheren van wateroverlast (foto 8). Kruisende wegen worden verbouwd tot lage bruggen, waardoor flora en fauna zich veel makkelijker kunnen verspreiden door de wijk (foto 9). Tot slot zag de groep dat parken in en rondom de wijk kwetsbaar zijn voor bodemverzakking en wateroverlast. Erin: “Wij willen de parken als het ware herleiden naar het oerlandschap: een biodivers veenland.” (foto 10)

Een open marktplein is veel flexibeler en levendiger, voor meer sociale cohesie.

De nieuwe appartementengebouwen. Bovenaanzicht (ver weg en detail) en zijaanzicht.

Deze visualisatie geeft een idee hoe een voetganger dit nieuwe woongebied zou ervaren.

Op de daken kunnen bewoners groente en fruit kweken. Gezond, duurzaam, en gezellig!

Het station wordt een knooppunt en overgangszone tussen verschillende types vervoer.

De centrale groene strook. Binnen zwarte stippellijntjes is wat hierna wordt gerenoveerd.

In de woonwijken verdwijnen auto’s en verschijnen waterwegen en moestuinen.

Deze glooiende helling, de natuurvriendelijke oever, is goed voor vele dieren en planten.

Onder lage bruggen kunnen flora en fauna zich makkelijker verspreiden door de wijk.

De parken worden herleidt naar het oerlandschap: een biodivers veenland.

Groep 'Goverwetlands'

Deze groep had dezelfde opdracht, maar een ietwat andere aanpak. Projectleider Pjotter: “We schetsten eerst het einddoel, namelijk een duurzaam en ecologisch verantwoord Goverwelle over 100 jaar, en bedachten daarna wat er moet gebeuren om dat doel te bereiken.” Hun mantra werd Hart (samenhang), Aders (mobiliteit), en Longen (duurzaamheid).

In de komende 15 jaar ontstaat een Hart met sociale huurwoningen, een gerenoveerd winkelcentrum, en natuur (figuur 1). Het station wordt herbouwd (foto 2) en er komt een Dream School (foto 3). Alle verbouwingen gebeuren op circulaire wijze (foto 4). Binnen 30 jaar verbeteren de Aders, oftewel de infrastructuur. Er komt een Mobility Hub (foto 5) zodat de woonwijken minder afhankelijk worden van auto’s (foto 6). Pjotter: “Het doel is een zo efficiënt mogelijk netwerk, zodat we de maximale ruimte winnen voor water en begroeiing.”

Over 100 jaar fungeert de wijk als Longen, een bewoond veenland: van Goverwelle naar Goverwetlands (foto 7). Pjotter: “Het water zal vanaf het oosten langzaam de wijk in komen, en zo ontstaat een symbiose tussen natuur en mens.” (foto 8) De huizen worden straat voor straat omgebouwd tot experimentele verhoogde woningen (foto 9) en ook de centrale flats worden getransformeerd (foto 10). In de zeer lange termijn worden nieuwe huizen gebouwd in het veenland (foto 11). Tegen die tijd is het veen niet alleen natuurgebied, maar ook infrastructuur en mogelijk zelfs energiebron.

Het Hart wordt, volgens Pjotter: “een ontmoetingsplaats voor alle inwoners.”

Rondom het station, ten noorden van het Hart, komt een fiets- en voetganger-gebied.

Ten zuiden van het Hart biedt een Dream School tweede kansen tot een opleiding.

Er zijn genoeg herbruikbare bouwmaterialen aanwezig in de omgeving van de wijk.

Bij de Mobility Hub vinden de bewoners deel-auto’s, fietsen, of elektrische minibussen.

Groenere woonwijken steunen verkoeling, waterberging, biodiversiteit, en sociale cohesie.

In de loop van de komende eeuw dringt het water de wijk binnen.

De wijk over 50 jaar, gezien vanuit het oosten. De oranje gebouwen zijn het Hart.

Renovatie van woningen gebeurt zo goedkoop, circulair, en energie-efficiënt mogelijk.

Het Hart wordt een park vol groen en water, met ruimte voor woningen en recreatie.

Uiteindelijk worden nieuwe huizen gebouwd in het veenland ten oosten van de wijk.

Rollen zijn uitdaging, maar smaken ook naar meer

De grootste uitdaging lag volgens studenten van beide teams bij de rollen die ze moesten aannemen. Pjotter van Goverwetlands: “Iedereen moest zelf onderzoek doen naar de limieten. Zo kwamen de echte restricties niet van gemeente Gouda of MooiNL, maar vanuit het team. Alle tien de rollen moesten instemmen met het plan.” Sommige studenten van Flex to the Max vonden het lastig om zich volledig in te leven in hun rollen. Hanna voelde zich geen ‘regionaal planner’ en Luuk was niet helemaal een ‘adviseur economische zaken’.

Toch hopen de meeste studenten dat ze de kans krijgen om hun rol verder te verkennen. Pjotter: “Het was voor iedereen een enorm leerzame ervaring. Bijvoorbeeld, Lynn deed logistiek onderzoek en zij kijkt nu of ze haar master daarop aan kan passen. Ook was er heel veel ruimte om te reflecteren, zowel richting jezelf als richting je groepsgenoten, en dat gaf iedereen veel inzicht.” Zijn groep, Goverwetlands, werd uitgenodigd om hun resultaten te presenteren aan MooiNL en de gemeente Gouda. Zo hebben de studenten niet alleen zelf veel geleerd, maar deelden ze ook hun visie voor toekomstbestendig wonen in de delta.

Gepubliceerd: januari 2024

Meer informatie

De groep ‘Flex to the Max’ bestond uit Lodewijk van Es, Luuk Nijssen, Lieke Pasman, Erin Albers, Emiel Mevis, Mia Cecille van Stiphout, Hanna van Meel, Boaz Hamerpagt, Bo Oskamp, Merlijn Bischoff, en Juliette Zamani Alavijeh. Zij werden begeleid door docent Lodewijk van Es.
De groep ‘Goverwetlands’ bestond uit Sjoerd Wortelboer, Sophia Habets, Hugo Wehry, Zoé Kirschfink, Ytke Feijen, Pjotter Dekkers, Justine Quarles van Ufford, Robyn Teng, Lisa van Dijk, Xander Creusen, en Lynn Klootwijk. Zij werden begeleid door docent Sjoerd Wortelboer.
Peter de Jong en Remon Rooij zijn coördinatoren van het vak ON5, wat onderdeel is van de Bacheloropleiding Bouwkunde.