Doordat onze gemiddelde levensverwachting stijgt, krijgen steeds meer mensen de ziekte van Alzheimer. De verwachting is dat binnen twintig jaar een half miljoen Nederlanders lijdt aan deze nog ongeneeslijke hersenaandoening. Alle reden om nu in te zetten op onderzoek om alzheimer te doorgronden. De onderzoeksgroep van Marcel Reinders verbonden aan de faculteit Elektrotechniek, Informatica en Wiskunde speelt daarbij een belangrijke rol.

Alzheimer wordt veroorzaakt door de stapeling van verschillende eiwitten in de hersenen, met het afsterven van hersencellen tot gevolg. De stapeling van eiwitten begint in het gebied dat betrokken is bij het verwerken van waarnemingen, vandaar dat vergeetachtigheid en haperingen van het kortetermijngeheugen vaak de eerste symptomen zijn. Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor het krijgen van alzheimer. “Het is ouderdomsziekte nummer één”, legt Marcel uit. “Hoe ouder iemand is, hoe groter de kans. Bijna een derde van de mensen boven de 85 lijdt aan een vorm van dementie, waarvan de ziekte van Alzheimer de meest voorkomende is.” 

Honderdjarigen

Hoewel er behandelingen zijn om alzheimer te vertragen, is er helaas nog geen medicijn gevonden om de ziekte te stoppen of genezen. Daarvoor is meer kennis nodig over het ontstaan ervan. Marcel Reinders werkt hieraan, samen met het Alzheimercentrum Amsterdam van het Amsterdam UMC. “Om erachter te komen wat er precies fout gaat in het brein bij iemand met alzheimer vergelijken we de DNA en eiwitgegevens van patiënten met die van mensen zonder alzheimer. Het bijzondere aan onze insteek is dat we vooral kijken naar mensen die alzheimer tot op extreem hoge leeftijd lijken te ontlopen: honderdjarigen zonder dementie. Hierbij werken we samen met Henne Holstege die het de 100-plus onderzoek leidt.”

In Amsterdam ligt de nadruk op de biologie, de patiëntenkant en de dataverzameling. De TU Delft is betrokken bij de analyse van de data. Er worden algoritmes ontwikkeld om patronen in de data te ontdekken. “De meeste onderzoeksvragen en de variabelen waar we mee te maken krijgen zijn nieuw en niet eerder onderzocht. We moeten dus steeds opnieuw bedenken hoe we tot een antwoord kunnen komen en hoe het algoritme er uit moet zien. Daarbij helpt het als je als onderzoeksteam ook iets snapt van biologie en de materie waar je mee te maken hebt. Onze kracht is dat we in Delft niet alleen heel goed kunnen rekenen, maar ook weten waar we naar kijken. Hierdoor geven we de samenwerking met de onderzoekers van Alzheimercentrum Amsterdam een belangrijke meerwaarde.”

Goed op weg

Het onderzoek heeft al tot belangrijk resultaat geleid. In 2017 heeft de TU Delft bijgedragen aan de ontdekking van specifieke afwijkingen in een gen die een sterke aanwijzing kunnen zijn dat iemand alzheimer zal krijgen. “We zijn goed op weg, maar het liefst zou ik ons werk willen versnellen. Met extra computers, mensen en vooral de inzet van de nieuwste data-analyse technieken kunnen we veel meer bereiken. Maar daar is wel budget voor nodig. Hoewel alzheimer steeds meer mensen treft, is er relatief weinig geld voor onderzoek beschikbaar. Als we echt iets aan deze ziekte willen doen, moet daar verandering in komen!”